ALGIERIA

Najwcześniejszymi mieszkańcami terenów dzisiejszej Algierii były plemiona berberskie nieznanego pochodzenia, zajmujące się, zgodnie z malowidłami odnalezionymi w jaskiniach w masywie Ahaggar, hodowlą bydła i łowiectwem. Od XII w. p.n.e. na wybrzeżach algierskich Fenicjanie zakładali faktorie kupieckie, które w IX w. p.n.e. zostały podporządkowane Kartaginie. Podczas wojen punickich jeden z berberskich przywódców, Masynissa, sprzymierzył się z Rzymem i na opanowanych terenach założył pierwsze algierskie królestwo, Numidię. Jego wnuk, Jugurta, został podbity przez Rzymian 105 p.n.e., a zdobyte obszary, obejmujące tereny dzisiejszej Algirii aż po Saharę, przekształcono w 46 p.n.e. w rzymską prowincję Numidię, będącą przez 400 lat spichlerzem Rzymu, dostarczającym gł. zboża i oliwy.

W okresie wędrówki ludów, ok. 429 tereny Algierii zostały opanowane przez germańskich Wandalów, którzy podczas swoich 100-letnich rządów doprowadzili je do zupełnej ruiny. 533 Wandalowie zostali wyparci przez Justyniana I Wielkiego, władcę bizantyjskiego, dążącego do odbudowy cesarstwa rzymskiego. W 2. poł. VII w. tereny Afryki Północnej najechali Arabowie, przynosząc z sobą odmienną kulturę i nową religię, islam. Początkowo na terenie Algierii Arabowie zostali powstrzymani przez kapłankę Kahinę, stojącą na czele berberskiego plemienia, nawróconego prawdopodobnie na judaizm, ostatecznie Berberowie ulegli jednak najeźdźcom, Algieria (nazywana przez Arabów Maghrebem Środk.) została włączona jako prowincja do kalifatu Umajjadów, a jej mieszkańcy poddani islamizacji i arabizacji.

W 2. poł. VIII w. Berberowie przyjęli doktrynę charydżytów, przestali uznawać zwierzchnictwo kalifatu i utworzyli kilka państewek plemiennych, wśród których wyróżniało się państewko Rustamidów, rozwijające się w północnej Algierii w VIII-IX w. W X w. terytorium Algierii zostało podbite przez szyickich Fatymidów. W XI-XIII w. Afryka Północna i południowa. Hiszpania pozostawały we władaniu panujących kolejno berberskich dynastii Almorawidów i Almohadów, które zapewniły tym obszarom rozkwit gospodarczy i kulturalny.

Porty morskie: Bidżaja, Annaba oraz szybko rozwijający się Algier, utrzymywały ożywione kontakty z miastami Europy, dostarczając im koni, skór, wosku oraz tkanin. Upadek Almohadów (1269) wywołał gwałtowne współzawodnictwo w handlu morskim między muzułmanami a chrześcijanami. Algier stał się najbardziej znanym centrum piratów, nękających żeglugę śródziemnomorską, wynajmowanych do porywania konkurencyjnych statków handlowych w celu uzyskania okupu lub zdobycia atrakcyjnych towarów. Na pocz. XVI w. flota hiszpańska zaatakowała porty pirackie, zajmując m.in. Oran (1509) oraz Algier (1510) i zmuszając je do płacenia trybutu. Piraci pod wodzą Khayr ad-Dina zwrócili się o pomoc do sułtana tureckiego i 1519 przyjęli jego zwierzchnictwo. Wkrótce Turcy podporządkowali sobie cały Maghreb Środkowy i włączyli go do imperium osmańskiego pod arabską nazwą Al-Dżazair (Francuzi przejęli tę nazwę jako Algérie).

Z powodu znacznej odległości od stolicy imperium, Stambułu (dawny Konstantynopol), Algieria została ustanowiona autonomiczną prowincją pod zarządem wybieranych przez turecką gwardię lokalnych władców, dejów, którzy w XVIII w. uniezależnili się od rządu centralnego. Podstawą algierskiej gospodarki był rozbój morski, wymierzony w europejską żeglugę na Morzu Śródziemnym i Oceanie Atlantyckim. Ponadto państwa europejskie płaciły regularne trybuty, chcąc zapewnić protekcję swoim statkom. Na pocz. XIX w. społeczność międzynarodowa zakwestionowała morską dominację algierskich piratów, uznając ich za wyjętych spod prawa i przeprowadzając zbiorowe akcje zbrojne przeciwko ich siedzibom.

1815 Stany Zjednoczone wysłały swą flotę przeciwko Algierowi, rok później flota duńsko-holenderska zniszczyła fortyfikacje portu, 1830 miasto zostało zdobyte przez Francuzów, którzy przystąpili do systematycznego podboju całego kraju. Napotkali jednak zacięty opór ze strony algierskich plemion, na których czele stał emir Abd al-Kadir. Dopiero 1847, po pokonaniu gł. sił emira, Francuzi rozpoczęli kolonizację kraju (przyznając mu status francuskiego departamentu zamorskiego - tzw. A. Francuska) i eksploatację jego zasobów, gł. rolnych oraz ropy naftowej i gazu ziemnego.

Wydany 1881 Kodeks tubylczy nakładał na miejscową ludność muzułmańską wiele ograniczeń, zabraniając jej m.in.: przynależności do partii politycznych, związków zawodowych oraz innych organizacji o charakterze publicznym, noszenia broni palnej i opuszczania miejsca zamieszkania bez specjalnego pozwolenia. By stać się obywatelami francuskimi, posiadającymi pełne prawa, mieszkańcy Algierii musieli wyrzec się swojej wiary. Ludność berberska występowała kilkakrotnie przeciwko kolonistom (m.in.: 1857, 1864-1866, 1870-1871), jednak do powstania ruchu o charakterze narodowowyzwoleńczym doszło w Algierii dopiero po I wojnie światowej.

Zaczęły tworzyć się wówczas partie i organizacje, mające na celu obronę interesów narodowych, domagające się zrównania w prawach ludności miejscowej z osadnikami oraz żądające przyznania Algierii autonomii, z zachowaniem jednak politycznej i ekonomicznej więzi z Francją, m.in.: 1920 powstała Komunistyczna Partia Algierii (do 1936 sekcja Francuskiej Partii Komunistycznej), 1926 - organizacja emigrantów algierskich w Paryżu, "Gwiazda Północnoafrykańska", przekształcona 1937 w Partię Ludu Algierskiego, 1931 - Stowarzyszenie Alimów Algierskich, 1938 - Algierska Unia Ludowa.

Podczas II wojny światowej na terenie Algierii toczyły się walki pomiędzy wojskami rządu Vichy a aliantami. Po wojnie wśród tubylczej ludności wzrosła liczba zwolenników zniesienia zależności kolonialnej. 1946 założono Ruch na Rzecz Triumfu Wolności Demokratycznej, który 1947 utworzył konspiracyjną Organizację Specjalną, mającą przygotować zbrojne powstanie. W tymże samym roku Algierski Statut Organiczny powołał do życia zgromadzenie parlamentarne, w którym liczba delegatów - muzułmanów i Europejczyków, po raz pierwszy miała być jednakowa. Zmiana ta nie usatysfakcjonowała jednak żadnej ze stron.

Próba zbrojnego przewrotu w pocz. lat 50. zakończyła się niepowodzeniem, wielu działaczy algierskich musiało się ukrywać lub emigrować. W III 1954 A. Ben Bella, były sierżant armii francuskiej, zainicjował utworzenie na emigracji w Egipcie Komitetu Rewolucyjnej Jedności i Akcji, który po wybuchu powstania zbrojnego (1 XI 1954), przekształcono we Front Wyzwolenia Narodowego (FWN). Walki partyzanckie stopniowo objęły swym zasięgiem całą Algierię, przybierając charakter wojny ludowej i masowej. 1958 powstańcy utworzyli Tymczasowy Rząd Republiki Algierskiej z Farhatem Abbasem na czele. Rząd francuski, odrzucający początkowo możliwość rozmów z powstańcami oraz międzynarodową mediację, usiłujący bezskutecznie rozwiązać kwestię algierską na drodze militarnej, zaczął szukać kompromisu.

1960 z inicjatywy generała Ch.A. de Gaulle'a zostały podjęte oficjalne rokowania między rządem Francji a Tymczasowym Rządem Republiki Algierii. Wywołało to niezadowolenie ze strony kolonistów oraz wojskowych z armii francuskiej w A., którzy 1961 powołali do życia OAS, organizację mającą na celu niedopuszczenie do uzyskania przez A. niepodległości. Mimo przeprowadzonej przez OAS serii zamachów terrorystycznych rozmowy kontynuowano, a 18 III 1962 zawarto w Évian-les-Bains układ o zawieszeniu broni, w którym Francja uznała suwerenność i integralność terytorialną Algierii (trwająca blisko 8 lat wojna pochłonęła ok. 1 mln ofiar, gł. Algierczyków).

W referendum przeprowadzonym 1 VII 1962 znaczna większość głosujących opowiedziała się za niepodległością, którą A. oficjalnie zadeklarowała 5 VII 1962 (rząd francuski uczynił to dwa dni wcześniej). W tym samym roku Algieria stała się również członkiem ONZ. Pozostający w Algierii koloniści zatrzymali pełnię praw, ale w ciągu trzech lat mieli zdecydować o wyborze obywatelstwa (do końca roku ok. 80% osadników opuściło Algierię). Pierwszym prezydentem niepodległej Algierii został 1963 Ben Bella. W tym samym państwo otrzymało konstytucję ustanawiającą prezydencki system rządów.

1964 w Algierskiej Karcie Narodowej ustalono program rozwoju społeczno-politycznego państwa (tzw. algierski socjalizm), za jedyną i rządzącą partię uznano FWN. 1965 Ben Bella został aresztowany, władzę przejęła, w wyniku zamachu stanu, 26-osobowa Rada Rewolucyjna, złożona z wysokich rangą wojskowych, na czele ze sprawującym formalnie rządy ministrem obrony pułkownikiem H. Bumedienem, 1976 wybranym legalnie na prezydenta. Przeprowadzono liczne reformy, m.in. rolną, dokonano nacjonalizacji przemysłu (1971 upaństwowiono złoża ropy naftowej i gazu ziemnego). Po śmierci Bumediena 1978, prezydentem został pułkownik B.Dż. asz-Szazili (reelekcje 1984 i 1988), który kontynuował politykę poprzednika, łagodząc jednak niektóre jej aspekty (m.in. 1980 uwolnił Ben Bellę).

W latach 80. w Algierii zaznaczały się narastające trudności gospodarcze (spowodowane m.in. wzrostem zadłużenia zagranicznego) i związane z nimi napięcia wewnętrzne - wzrosła opozycja polityczna, nasiliły się dążenia fundamentalistów muzułmańskich do przeprowadzenia w Algierii rewolucji islamskiej na wzór Iranu. 1988 w Algierze doszło do rozruchów przeciwko partyjnej dyktaturze FWN, krwawo stłumionych przez władze. W tym samym roku przeprowadzono referendum powszechne, w którym ponad 90% ludności opowiedziało się za koniecznością zmian konstytucyjnych. Domagano się w nim m.in. wprowadzenia systemu wielopartyjnego, który został zrealizowany 1989. Zrezygnowano także z wprowadzania w życie zasad algierskiego socjalizmu w ekonomii i polityce, przechodząc do gospodarki rynkowej.

1990 odbyły się pierwsze wolne wybory do władz terenowych, w których zwyciężył Muzułmański Front Ocalenia (ISF), pozostający w konflikcie z rządzącym FWN. Nieudane próby zbrojnego przejęcia władzy przez ISF w poł. 1991 wywołały zamieszki w stolicy, spowodowały dymisję rządu i wprowadzenie stanu wyjątkowego. Zmusiły także członków Frontu do uczestnictwa w rozpisanych w XII 1991 wolnych i powszechnych wyborach (dla fundamentalistów islamskich demokracja parlamentarna jest przejawem ateizmu), których pierwszą turę wygrali.

W I 1992 wojskowi, obawiający się wygranej fundamentalistów również w drugiej turze wyborów, dokonali zamachu stanu, w którego wyniku władzę przejęła 5-osobowa Najwyższa Rada Państwa na czele z M. Bu Dijafem. Rada anulowała wybory, wprowadziła stan wyjątkowy (II 1992) oraz zdelegalizowała ISF (III 1992), który w odwecie przeprowadził liczne demonstracje uliczne, strajki oraz akcje terrorystyczne, m.in. w VI 1992 dokonał udanego zamachu na Bu Dijafa ( prezydentem został A. Kafi). Władze odpowiedziały zaostrzonymi represjami, np. 1992-1993 w procesach przeciwko fundamentalistom zapadło ok. 200 wyroków śmierci. 1994 na czele Najwyższej Rady Państwowej stanął minister obrony gen. L. Zerual, dążący do nawiązania dialogu z ISF i innymi fundamentalistycznymi ugrupowaniami.

Wobec pojawienia się również w ISF tendencji do kompromisu z rządem, zaktywizowała swoją działalność rozłamowa Islamska Grupa Zbrojna, odpowiedzialna prawdopodobnie za większość zamachów terrorystycznych, przeprowadzonych 1994-1995, skierowanych także przeciwko Francji, jako gł. protektorce algierskich władz wojskowych. Grupa ta dokonała m.in.: w XII 1994 porwania samolotu Air France (odbitego przez jednostkę antyterrorystyczną na lotnisku w Marsylii), w III 1995 zdetonowania samochodu pułapki w Algierze (zginęło ok. 60 osób), w VII 1995 jej członkowie podłożyli bombę na stacji paryskiego metra (7 ofiar). W XI 1995 Zerual wygrał pierwsze wielopartyjne wybory prezydenckie. Pomimo ich bojkotu przez ISF i inne grupy fundamentalistów, w skład rządu, sformowanego w I 1996, weszło kilku umiarkowanych członków islamskiej opozycji (nie zapobiegło to jednak kolejnej fali terroryzmu, m.in. w V 1996 zamordowano 7 francuskich trapistów).

Zerual zapowiedział przeprowadzenie konstytucyjnych reform, m.in. wprowadzenie proporcjonalnego systemu wyborczego i dwuizbowego parlamentu. We IX 1996 odbyła się Konferencja Zgody Narodowej, zorganizowana przez rząd. W XI 1996 przeprowadzono referendum, które potwierdziło aprobatę większości społeczeństwa algierskiego dla planowanych reform. Nie doprowadziło to jednak do zmniejszenia fali terroryzmu, m.in. w I-II 1997 tylko podczas świętego dla muzułmanów ramadanu zginęło ponad 300 osób. W IV 1997 odbyły się wybory (wykluczony z udziału w nich ISF wzywał do ich bojkotu), w których Algierczycy wybrali pierwszy pluralistyczny parlament. Najwięcej miejsc (156 mandatów) zdobyła w nim partia Ruch na Rzecz Demokracji.

Misję utworzenia nowego rządu powierzono A. Ujahii, który w XII 1998 podał się do dymisji, oskarżony przez opozycję o oszustwa popełnione podczas kampanii wyborczej. Jego miejsce zajął I. Hamdani. W XI 1998 prezydent Zerual zapowiedział swą dymisję na II 1999 (1,5 roku przed upływem kadencji). W IV 1999 w wyborach prezydenckich, zbojkotowanych przez opozycję, zwyciężył cieszący się poparciem wojska A. Bouteflika.

Olbrzymie poparcie społeczne uzyskuje islamistyczny Islamski Front Ocalenia (FIS), który w 1990 wygrywa wybory komunalne i regionalne. Po wygranej pierwszej turze wyborów parlamentarnych w 1991 dochodzi do reakcji wojska i zwolenników państwa laickiego: FIS zostaje zdelegalizowany, a wybory unieważnione. W latach 90. poprzedniego wieku dochodziło do masakr ludności cywilnej organizowanych przez islamskich fundamentalistów, ale także spowodowanych przez reakcje władz. W styczniu 2000 rozwiązała się Islamska Armia Ocalenia zbrojne skrzydło Islamskiego Frontu Ocalenia (FIS), a jej wielu bojowników poddało się w zamian za amnestię.

W XXI wieku Algieria znalazła się w czołówce najlepiej rozwiniętych państw kontynentu. Na przełomie 2010 i 2011 w kraju wybuchły ogólnokrajowe protesty. W kwietniu 2019 do dymisji podał się wieloletni prezydent Abd al-Aziz Buteflika, na co miały wpływ trwające masowe protesty spowodowane przez rosnące koszty życia i bezrobocie.

Algieria zgodnie z konstytucją z 19 listopada 1976 (wielokrotnie nowelizowaną) jest republiką, w której głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych. Prezydent mianuje premiera, który stoi na czele rządu. Dwuizbowy parlament składa się z izby niższej – Narodowego Zgromadzenia Ludowego – oraz izby wyższej: Rady Narodu.

Algieria jest podzielona na 48 prowincji (zwanych też w polskiej literaturze wilajetami lub wilajami; arab. wilāya). Te z kolei dzielą się na 553 dajraty (prefektury), a dajraty na 1541 gmin.

1. Adrar
2. Ajn ad-Dafla
3. Ajn Tumuszanat
4. Algier
5. Annaba
6. Batna
7. Baszszar
8. Bidżaja
9. Biskira
10. Al-Bulajda
11. Burdż Bu Urajridż
12. Al-Buwajra
13. Bumardas
14. Asz-Szalif
15. Konstantyna
16. Dżilfa
17. Al-Bajad
18. Al-Wadi
19. At-Tarif (Al-Tarif)
20. Ghardaja
21. Kalima
22. Illizi
23. Dżidżal
24. Chanszala
25. Al-Aghwat
26. Al-Midija
27. Mila
28. Mustaghanam
29. Al-Masila
30. Muaskar
31. Naama
32. Oran
33. Warlaka
34. Umm al-Bawaki
35. Ghulajzan
36. Saida
37. Satif
38. Sidi Bu-l-Abbas
39. Sukajkida
40. Suk Ahras
41. Tamanrasset
42. Tibissa
43. Tijarat
44. Tinduf
45. Tibaza
46. Tisamsilt
47. Tizi Wuzu
48. Tilimsan

Największe miasta według liczby ludności (dane szacunkowe z 2009):

• Algier – 2 203 698
• Oran – 679 877
• Konstantyna – 462 779
• Batina – 297 835
• Dżilfa – 261 026

Algieria należy do eksporterów ropy naftowej i gazu ziemnego wydobywanej na Saharze i transportowanej rurociągami do portów: Arziw, Dżidżili i Bidżaja. Ponadto wydobycie fosforytów, cynku, ołowiu, miedzi, węgla kamiennego, soli kamiennej, gipsu, rtęci (4. miejsce na świecie w wydobyciu), uranu i rud żelaza, Elektrownie opalane ropą i gazem; elektrownie atomowe. Przemysł rafineryjny, środków transportu, metalowy, elektroniczny, cementowy i chemiczny; rzemiosło. Uprawa zbóż, oliwek, winorośli, pomarańcz, mandarynek i pomidorów. Hodowla owiec, kóz, wielbłądów, bydła; rybołówstwo. Transport samochodowy i kolejowy; żegluga kabotażowa. Handel z Francją, Włochami, Niemcami, USA, Hiszpanią.

Warunki naturalne

Około 80% powierzchni kraju zajmuje Sahara, na której występują rozległe kotliny z pustyniami piaszczystymi: Wielki Erg Wschodni z wydmami o wysokości ponad 200 m n.p.m., Wielki Erg Zachodni, Irk al-Ikidi. Na płaskowyżach (Al-Aklab, Hamadat, Tinghirt, Tadmait) pustynie kamieniste (tzw. hamady) i żwirowe (tzw. seriry). Na pólnocy, oddzielone wąską niziną nadmorską, położone są góry Atlas, z dwoma równoległymi łańcuchami - Atlasem Tellskim (Lalla Chadidża, 2308 m n.p.m.) i Saharyjskim (Dżabal Ajsa, 2236 m n.p.m.), rozdzielonym Wyżyną Szottów o średniej wysokości 800-1000 m n.p.m. Na południowym wschodzie rozległy, krystaliczny masyw Ahaggar z najwyższym szczytem kraju - Tahat (3003 m n.p.m., wg innych danych 2918 m n.p.m.). Linia brzegowa słabo rozwinięta. Wybrzeże gł. urwiste, trudno dostępne, przy ujściach rzek zabagnione.

Klimat

Na wybrzeżu podzwrotnikowy morski (typu śródziemnomorskiego), wewnątrz kraju i na południu zwrotnikowy suchy i skrajnie suchy. Średnia temperatura powietrza od 10°C w zimie (w górach temperatura minimalna poniżej -10°C) do 25°C w lecie (na pustyniach temperatura maksymalna często przekraczają 50°C). Na południu Algierii nie pada nawet przez kilka kolejnych lat. Na północy sumy opadów od ok. 100 mm do ponad 1000 mm na północnych stokach Atlasu. W górach występują opady śniegu. Pora deszczowa od listopada do marca. Na pustyniach częste burze piaskowe. Latem znad Sahary wieje gorący, suchy, bardzo zapylony wiatr - sirocco. Średnia temperatura powietrza i średnia suma opadów w stolicy kraju wynoszą: w styczniu 12°C i 116 mm, w lipcu 24°C i 2 mm. Stałe rzeki, ale o bardzo zmiennych stanach wód, jedynie na północy, m.in.: Wadi asz- Szalif (Szelif), Summan, Sejbus, El-Kebir, Wadi at-Tafina (Tafna), Sebu. Na Saharze suche doliny (uedy) i liczne płytkie, słone jeziora (szotty). Duże znaczenie mają wody podziemne.

Flora

Roślinność pustynna i stepowa, na północy śródziemnomorska (makia), w górach nieliczne lasy z sosną alpejską, cedrem, dębem korkowym, które pokrywają 2% powierzchni kraju. Świat zwierzęcy reprezentują m.in.: daniele, dziki, gazele, jelenie, hieny, mangusty, pantery, antylopy, jeżozwierze, skoczki pustynne, zające saharyjskie oraz orły, sępy, kaczki, jaszczurki, żółwie, żmije, węże. Około 5% powierzchni kraju zajmują parki narodowe i rezerwaty, m.in.: Tassili n’Ajjer, Ahaggar, Dżurdżura, Babor, Akfadu.

Porównania:

Porównanie z Polską: siedem razy większa od Polski

Porównanie z Australią: trochę mniejsza niż Australia Zachodnia

Porównanie z Kanadą: trochę większe niż Nunavut

Porównanie z Wielką Brytanią: dziesięciokrotnie większa

Porównanie z USA: ok. 3,5 raza większa od Teksasu 

Granice lądowe:

6 343 km, w tym z poszczególnymi państwami:

• Libia 982 km,
• Mali 1 376 km,
• Mauretania 463 km,
• Maroko 1 559 km,
• Niger 956 km,
• Tunezja 965 km,
• Sahara Zachodnia 42 km

Linia brzegowa:

998 km

powierzchnia połowów: 32-52 mil morskich

wody należące do kraju: 12 mil morskich

W 2016 Algieria liczyła 40 376 000 mieszkańców, w skład których wchodzili:

• Arabowie (Algieryjczycy) – 67,9%
• Berberowie – 23,8% (w tym Kabylowie – 13,8%, Shawiya – 5,3%, Imazighen – 3,8%)
• Beduini – 6,3% (w tym Tajakant – 4,1%)
• pozostali – 2,0% (w tym Sahrawi, Arabowie – Marokańczycy, Tuaregowie i Chińczycy).

Wyraźnie osobnym narodem są berberyjscy Kabylowie posiadający własny język i odrębne zwyczaje, którzy zamieszkują głównie północno-wschodni region kraju zwany Kabylią, gdzie są w większości. Liczebność Kabylów w Algierii ocenia się pomiędzy 3 000 000 a 6 000 000 osób. Występują wśród nich tendencje do żądania autonomii, w szczególności językowej, które dotychczas zwalczane były przez władze algierskie.

Język tamazight (ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ tamaziɣt) – nazwa odnosząca się w najogólniejszym znaczeniu do rodziny języków berberyjskich, zwłaszcza do ich północnej gałęzi używanej w Maroku, Saharze Zachodniej, północnej Algierii i w Tunezji. W najwęższym znaczeniu termin tamazight odnosi się do języka berberskiego z Gór Atlas, obok języka tamaszek (tuareskiego) szeroko akceptowanego jako ponadregionalny język Berberów.

Struktura religijna w 2017 roku, według World Christian Database:

• muzułmanie – 98,5%,
• brak religii – 1,3%,
• chrześcijanie – 0,17%:
  • ewangelikalni / zielonoświątkowcy – 0,12%,
  • protestanci – 0,02%,
  • katolicy – 0,015%,
  • prawosławni – 0,003%,
• buddyści – 0,015%,
• bahaiści – 0,01%,
• żydzi – 0,0015%.

Algieria należy do eksporterów ropy naftowej i gazu ziemnego wydobywanej na Saharze i transportowanej rurociągami do portów: Arziw, Dżidżili i Bidżaja. Ponadto wydobycie fosforytów, cynku, ołowiu, miedzi, węgla kamiennego, soli kamiennej, gipsu, rtęci, uranu i rud żelaza, Elektrownie opalane ropą i gazem; elektrownie atomowe. Przemysł rafineryjny, środków transportu, metalowy, elektroniczny, cementowy i chemiczny; rzemiosło. Uprawa zbóż, oliwek, winorośli, pomarańcz, mandarynek i pomidorów. Hodowla owiec, kóz, wielbłądów, bydła; rybołówstwo. Transport samochodowy i kolejowy; żegluga kabotażowa.

Rolnictwo

Struktura użytkowania ziemi: użytki rolne zajmują 3% powierzchni kraju, pastwiska - 13%. Ziemie uprawne w większości sztucznie nawadniane. Uprawia się: zboża (pszenicę, jęczmień, owies), ziemniaki, pomidory, cebulę, karczochy, winorośl, arbuzy, figi, daktyle, oliwki, brzoskwinie, rośliny cytrusowe (pomarańcze, mandarynki), palmę daktylową, tytoń. Częste susze i plagi szarańczy powodują zniszczenia upraw. Hodowla (częściowo półkoczownicza): owiec, kóz, bydła, osłów i wielbłądów. Rybołówstwo (gł. tuńczyka i sardynek, szprotów). Leśnictwo (producent korka).

Przemysł rafineryjny, środków transportu (produkcja samochodów osobowych, ciężarowych, maszyn rolniczych), hutniczy (huty żelaza), metalowy, elektroniczny, elektromaszynowy, materiałów budowlanych, cementowy, chemiczny, spożywczy (młynarski, olejarski, mleczarski, produkcja konserw mięsnych i owocowo-warzywnych), odzieżowy, włókienniczy. Rozwinięte rzemiosło. Energia pochodzi gł. z elektrowni opalanych ropą i gazem. 1989 uruchomiono elektrownię jądrową.

przyrost naturalny: 1,19% (2009)

śmiertelność niemowląt: 27,73 na 1000 żywych narodzin

średnia długość życia: 74 lata

analfabetyzm: 30%

Algieria dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: siłami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi.

Wojska algierskie w 2014 liczyły 512 tysięcy żołnierzy służby czynnej oraz 400 tysięcy rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2020) algierskie siły zbrojne stanowią 28. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 10,6 mld dolarów

Uzbrojenie sił lądowych Algierii składało się w 2020 z:

• 880 czołgów,
• 7361 opancerzonych pojazdów
• 320 dział samobieżnych,
• 316 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych
• 240 zestawów artylerii holowanej.

Marynarka wojenna Algierii dysponowała w 2020:

• 3 korwetami,
• 6 okrętami podwodnymi,
• 25 patrolowce,
• 5 fregatami.

Siły powietrzne Algierii w 2020:

• 103 Myśliwce
• 59 Transportowe
• 87 szkoleniowe
• 257 śmigłowce
• 45 śmigłowce szturmowe

W Algierii dominuje gaz. W 2010 r. 93 proc. energii elektrycznej produkowano z gazu.

Ze względu na położenie geograficzne za najważniejsze OZE uznano energię słoneczną. Podstawowym celem programu rozwoju energetyki odnawialnej jest dywersyfikacja źródeł energii i w efekcie wzrost poziomu bezpieczeństwa energetycznego kraju.

ransport morski jest bardzo ważnym środkiem transportu w Algierii ze względu na długi wybrzeże kraju nad Morzem Śródziemnym. Algieria posiada kilka głównych portów morskich, które obsługują ruch statków towarowych i pasażerskich.

Największym portem morskim w Algierii jest Port Algier, który znajduje się w stolicy kraju - Algierze. Jest to główny port morski w Algierii i pełni ważną rolę w imporcie i eksporcie towarów, w tym ropy naftowej i gazu ziemnego, a także produktów rolniczych i przemysłowych. Port Algier obsługuje również ruch pasażerski, w tym rejsy do Francji i innych krajów europejskich.

Innym ważnym portem morskim w Algierii jest Port Oran, położony na zachodnim wybrzeżu kraju. Port Oran obsługuje ruch statków towarowych i pasażerskich, a także jest ważnym punktem w imporcie i eksporcie ropy naftowej, gazu ziemnego i innych towarów.

Algieria posiada również inne porty morskie, takie jak Port Skikda, Port Arzew, Port Annaba i Port Bejaia. Wszystkie te porty obsługują ruch statków towarowych i pasażerskich, a także są ważnymi punktami w imporcie i eksporcie różnego rodzaju towarów.

Głównym portem lotniczym Algierii jest lotnisko w Algierze (kod IATA: ALG). Poza nim, połączenia międzynarodowe - głównie z Francji - obsługują lotniska w Annabie (AAE), Batinie (BLJ), Tlemcen (TLM), Bidżaji (BJA), Biskirze (BSK), Szalif (CFK), Konstantynie (CZL), Dżidżili (GJL), Oranie (ORN), Satif (QSF) i Tamanrasset (TMR).

Obowiązkowe jest międzynarodowe prawo jazdy oraz wykupienie miejscowego ubezpieczenia.

Na drogach często ustawione są punkty kontrolne policji bądź żandarmerii. Do punktu kontrolnego należy podjeżdżać z bardzo małą prędkością, po zmroku należy zmienić światła mijania na postojowe i zapalić oświetlenie w środku pojazdu, aby funkcjonariusze mogli dobrze widzieć zachowanie podróżujących. Niezastosowanie się do tej zasady może prowadzić do odebrania prawa jazdy lub podniesienia kolczatki.

Podczas prowadzenia pojazdu należy zachować bardzo dużą uwagę. Sposób prowadzenia pojazdów zasadniczo różni się od europejskiego.  Powszechne jest wyprzedzanie na autostradzie pasem awaryjnym, często po zmroku spotyka się pojazdy, które nie są oświetlone. Kierowcy często zmieniają pasy ruchu nie sygnalizując manewru. Liczba wypadków drogowych jest bardzo wysoka.

Państwowe Radio-Television Algerienne obsługuje media i nadaje programy w języku arabskim, dialektach berberyjskich i francuskim; powszechne jest korzystanie z anten satelitarnych, które zapewniają łatwy dostęp do europejskich i arabskich stacji satelitarnych; państwowe radio obsługuje kilka sieci krajowych i około 40 regionalnych stacji radiowych

Kuchnia algierska oferuje różnorodne potrawy w zależności od regionu i pory roku. Opiera się głównie na warzywach i zbożach. Większość dań algierskich koncentruje się wokół chleba, mięsa (jagnięciny, wołowiny lub drobiu), oliwy z oliwek, warzyw i świeżych ziół. Warzywa są często używane do sałatek, zup, tajines (Tagine, tajine, tażin, tadżin), kuskusu i potraw na bazie sosu. Ze wszystkich dostępnych tradycyjnych algierskich potraw najsłynniejszym jest kuskus, uznawany za danie narodowe.

Kuchnia krajów pustynnych (bliskowschodnich) opiera się na daniach z baraniny, zaś kuchnia arabska krajów śródziemnomorskich (Liban, Tunezja, Algieria, Maroko) bazuje na warzywach, rybach i owocach. Istotnym uzupełnieniem dań jest pieczywo (sezamowe obwarzanki, podpłomyk, pita).

Spożycie wieprzowiny jest zabronione, zgodnie z szariatem, prawem islamskim.

Tadżin

Tadżin, tażin (arab: طاجين; wymowa w dialekcie marokańskim: tɑːˈʒiːn, w arabskim literackim: tˁaːdʒiːn; fr. tajine) – arabskie naczynie służące do przygotowania dań nad rozżarzonym węglem lub drewnem, rozpowszechnione w kuchniach Maghrebu, zwłaszcza w Maroku. Naczynie to wykonywane jest z gliny. Składa się z dwóch części – podstawy (głębszej misy) i stożkowatej pokrywy. W tajine potrawy gotowane są bardzo wolno, dzięki czemu zachowują swój smak.

Potrawa tażin

Nazwa tażin odnosi się również do samej potrawy, którą przygotowuje się w tym naczyniu. Potrawy z tażina mogą zawierać mięso, ryby albo występować w wersji wegetariańskiej.

Turystyka w Algierii jest wciąż w fazie rozwoju, ale kraj ten oferuje wiele atrakcji dla turystów zainteresowanych zarówno naturą, jak i kulturą. Algieria posiada wiele zabytków historycznych, piękne krajobrazy i malownicze miasta, które przyciągają turystów z całego świata.

Jednym z najważniejszych miejsc turystycznych w Algierii jest miasto Algier, stolica kraju, które posiada wiele zabytków z czasów rzymskich i islamskich. Najważniejsze zabytki w Algierze to Katedra Notre Dame d'Afrique, Bardo Museum, Kasbah i zabytkowe mauzolea.

Innym ważnym miejscem turystycznym w Algierii jest Tassili n'Ajjer, górzysty region położony w południowo-wschodniej części kraju, który jest wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Tassili n'Ajjer słynie z wspaniałych krajobrazów, jaskiń i malowideł naskalnych.

Algieria posiada również wiele pięknych miast, takich jak Oran, Constantine, Annaba i Tlemcen, które posiadają wiele zabytków historycznych i kulturowych. Algieria jest również znana z pięknych plaż i kurortów nad Morzem Śródziemnym.

• 1 stycznia Nowy Rok (عيد رأس السنة الميلادية)
• 1 maja Święto Pracy (عيد العمال)
• 23 maja Koniec Ramadanu (عيد الفطر ‘Īdu l-Fiṭr)
• 24 maja Koniec Ramadanu (عيد الفطر ‘Īdu l-Fiṭr)
• 25 maja Koniec Ramadanu (عيد الفطر ‘Īdu l-Fiṭr)
• 26 maja Koniec Ramadanu (عيد الفطر ‘Īdu l-Fiṭr‎)
• 5 lipca Święto Niepodległości (عيد الاستقلال)
• 29 lipca Święto Ofiar (عيد الأضحى ‘Īd ul-’Aḍḥā)
• 1 listopada Rocznica Rewolucji (ذكر إندلاع الثورة التحريرية)
• 13 listopada Urodziny Proroka (مَوْلِدُ آلنَبِيِّ‎ Maulid an-Nabi)

Algieria jest krajem muzułmańskim. Należy zatem uszanować miejscowe zwyczaje religijne: nie wchodzić do meczetów bez uprzedniego zezwolenia, unikać noszenia krótkich spódnic, szortów oraz bluzek z dekoltem lub odsłoniętymi ramionami w miejscach publicznych, a podczas ramadanu wstrzymać się od jedzenia, picia i palenia tytoniu w miejscach publicznych, ponieważ narusza to ogólnie przyjęte normy społeczno-religijne.

Co do zasady spożywanie alkoholu w miejscach publicznych jest niedopuszczalne poza niektórymi hotelami i nielicznymi restauracjami.

Należy zachować ostrożność, robiąc zdjęcia i filmując nie tylko obiekty, lecz również osoby prywatne - należy uprzednio zapytać o zgodę. Bezwzględnie należy unikać fotografowania funkcjonariuszy sił zbrojnych i służb porządkowych, a także wszelkich obiektów publicznych i wojskowych.

W Algierii dniami wolnymi od pracy są piątek i sobota. Powszechnie obowiązuje przerwa w pracy urzędów i wielu sklepów w godzinach południowych. Muzea i inne placówki kulturalne w piątek i sobotę mogą być zamknięte.

Należy zaopatrzyć się w miejscową walutę, ponieważ euro i dolary nie są powszechnie akceptowane. W Algierii istnieje obowiązek wymiany pieniędzy w banku. Odradza się także korzystanie z sieci bankomatów, większość z nich nie obsługuje kart europejskich.

Noureddine Józef Bettahar (ur. 17 grudnia 1994 w Trewirze) – polsko-algierski hokeista z obywatelstwem niemieckim, reprezentant juniorski Polski.

Literatura

Do końca XIX w. literatura algierska stanowiła część ogólnoarabskiego dziedzictwa kulturowego. Od XIX w. literatura Algierii powstawała w językach francuskim i arabskim. W języku arabskim rozwijał się przede wszystkim nurt poezji tradycyjnej.

Literaturę francuskojęzyczną, odzwierciedlającą zróżnicowanie etniczne kraju (Arabowie i Kabyle), tworzyli i tworzą zarówno poeci pochodzenia kabylskiego (J. Amrouche), jak i europejskiego (J. Sénac) oraz arabskiego (J.E. Bencheikh).

Poeci

Poeci francuskojęzyczni reprezentują wysoki poziom formalny i różnorodność tematyczną, przy czym ich twórczość jest głęboko zakorzeniona w tradycji, pomimo nowatorstwa formy.

Proza

Najwybitniejszym przedstawicielem algierskiej prozy arabskojęzycznej jest At-Tahir Wattar. Wśród francuskojęzycznych pisarzy kabylskich zwraca uwagę twórczość M. Ferraouna, M. Mammeriego i N. Faresa, osadzona w realiach algierskiej Kabylii.

Pisarze

Wśród pisarzy arabskich na czoło wysuwają się M. Haddad — przedstawiciel nurtu romantycznego, eksperymentujący Kateb Yacine, zajmujący się także dramatopisarstwem, M. Dib, którego utwory są zbliżone do symbolizmu, oraz ekspresjonista R. Boudjedra.

W Algierii rozwija się także dramat realistyczny, czerpiący z tradycji ludowych (Allalu, R. Ksentini), oraz politycznych (K. Yacine, H. Karea).

Sztuka

Z paleolitu i neolitu pochodzą wspaniałe malowidła skalne (Sahara, Tasili Wan Ahdżar, ok. 6000 p.n.e.–ok. II w. n.e. Wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO, z neolitu drobne rzeźby i megality.

Sztuka starożytna rozpoczęła się wraz z wpływami fenickimi (III–II w. p.n.e.). W II–I w. p.n.e. powstały grobowce królów mauretańskich w stylu hellenistycznym. Na terenie dawnych miast rzymskich z I–V w.: Cezarea Mauretańska (ob. Szirszal), Cuiculum (ob. Dżamila), Lambaesis (ob. Tazult), Theveste (ob. Tibissa), Thamugadi (ob. Timkad), Tipasa, Hippo Regius (ob. w pobliżu Annaby) odkryto pozostałości architektury monumentalnej, rzeźby i mozaiki oraz liczne ruiny świątyń wczesnochrześcijańskich z IV–V w. Wpływy bizantyjskie są widoczne głównie w architekturze obronnej i sakralnej z VI w. Szczególny rozwój sztuki Algierii nastąpił w okresie wpływów islamu (od VII w. rozwijała się ona w ścisłej więzi ze sztuką całego Maghrebu), zwłaszcza w XII w., za panowania dynastji Almorawidów (architektura kultowa, obronna i pałacowa w Algierze, Tilimsanie, Aszirze). W XVII–XVIII w. dominowały w architekturze wpływy tureckie. W XIX w. zaznaczył się wpływ kultury francuskiej, głównie w architekturze, która po fazie eklektyzmu przyjęła formy funkcjonalne (regulacja m. Algier z udziałem Le Corbusiera).

Muzyka algierska jest bardzo bogata i zróżnicowana, łącząca w sobie różne style muzyczne z różnych kultur. W muzyce algierskiej można usłyszeć wpływy muzyki arabskiej, berberyjskiej, afrykańskiej, francuskiej i hiszpańskiej.

Jednym z najważniejszych gatunków muzyki algierskiej jest chaabi, co oznacza "muzykę ludową". Chaabi jest związany z miastem Oran na zachodnim wybrzeżu Algierii i charakteryzuje się żywiołowym rytmem i tekstami, które poruszają tematy związane z codziennym życiem. Inne popularne gatunki muzyki algierskiej to malaoui, hawzi i andaloussi, które mają wpływy arabskie, berberyjskie i hiszpańskie.

Jednym z najbardziej znanych artystów muzyki algierskiej jest Cheb Khaled, który jest uważany za króla muzyki Rai. Rai to popularny gatunek muzyki, który powstał w Oranie na początku XX wieku i charakteryzuje się energicznymi rytmami i tekstami o miłości, przyjaźni i życiu codziennym. Innymi znanymi artystami muzyki Rai są Cheb Hasni, Cheb Mami i Rachid Taha.

Algierska muzyka klasyczna, znana jako andaloussi, to styl muzyki związany z muzyką arabską i hiszpańską, który powstał w Al-Andalusie w średniowieczu. Andaloussi charakteryzuje się delikatnymi melodiami i złożonymi aranżacjami. Inni popularni artyści muzyki klasycznej to Nour Eddine Saoudi i Abdelkader Chaou.

Społeczna służba zdrowia jest na niskim poziomie. Prywatne gabinety lekarskie oferują usługi o standardzie niższym od europejskiego; koszt wizyty u lekarza ogólnego wynosi od 800 DZD (ok. 6 EUR), wizyty u specjalisty - ok. 1300 DZD (ok. 13 EUR), wizyty u dentysty - od 700 do 3500 DZD (7-35 EUR).

System edukacji w Algierii jest podobny do systemów edukacyjnych stosowanych w innych krajach. Obejmuje on 13-letni okres kształcenia podstawowego i średniego. Jednakże, ze względu na specyfikę kraju i jego historię, system edukacji w Algierii ma swoje cechy charakterystyczne.

Podstawowa edukacja w Algierii jest obowiązkowa i darmowa dla wszystkich dzieci w wieku od 6 do 16 lat. W tym okresie uczniowie uczą się podstawowych przedmiotów, takich jak matematyka, nauki społeczne i język arabski. W szkołach podstawowych wprowadzono również nauczanie języka berberyjskiego, który jest drugim oficjalnym językiem Algierii.

Po ukończeniu szkoły podstawowej, uczniowie przechodzą do szkół średnich, które są również darmowe. System szkół średnich w Algierii obejmuje ogólnokształcące szkoły średnie, techniczne i zawodowe. Po ukończeniu szkoły średniej uczniowie zdają egzaminy końcowe i mogą ubiegać się o studia na uniwersytetach lub szkołach wyższych.

Algieria ma wiele uniwersytetów i szkół wyższych, które oferują różne specjalizacje i programy nauczania. Wiele z tych uczelni ma wydziały, które specjalizują się w dziedzinach takich jak nauki medyczne, inżynieria, nauki humanistyczne i społeczne, nauki przyrodnicze i matematyka.

Mimo że system edukacji w Algierii ma swoje cechy charakterystyczne, kraju temu udało się osiągnąć pewne sukcesy w dziedzinie edukacji. Dzisiaj Algieria ma jedno z najwyższych wskaźników umiejętności czytania i pisania w Afryce Północnej. Wiele algierskich uczelni należy również do czołowych uczelni w regionie, a niektóre z nich osiągają znaczące wyniki na arenie międzynarodowej.

rafinowana ropa naftowa, pszenica, pakowane artykuły medyczne, mleko, części samochodowe (2019)

gaz ziemny, ropa naftowa, ropa rafinowana, nawozy, amoniak (2021)