ABCHAZJA

Wczesna historia Abchazji

Obszar zamieszkany już w paleolicie − jeden z najwcześniejszych ośrodków rolnictwa i obróbki metali. W I tysiącleciu p.n.e. część starożytnego królestwa Kolchidy skolonizowanej przez Greków. Powstały wówczas milezyjskie kolonie Dioskurias (dzisiejsze Suchumi) i Fasis (dzisiejsze Poti).

W roku 65 p.n.e. terytorium współczesnej Abchazji znalazło się pod władzą Rzymian. Od IV wieku była pod wpływami Lazyki (Egrisi) a później Cesarstwa Bizantyńskiego. Za pośrednictwem Bizancjum na początku VI wieku nastąpiła chrystianizacja terenów dzisiejszej Abchazji. Językiem używanym w kościołach został język grecki, a siedzibą arcybiskupa podległego Patriarsze Konstantynopola było miasto Pityus (dzisiejsza Picunda).

W VII wieku do władzy doszła lokalna dynastia Anosydów, zwanych też Leonidami, którzy władali z miasta Anakopia (dzisiejszy Nowy Aton).

W 736, do Abchazji wdarli się Arabowie, ścigający książąt gruzińskich, braci Mira z Lazyki (Egrisi) i Archila z Kartlii. Połączone siły trzech książąt, a także epidemia dyzenterii i powódź doprowadziły do wycofania się Arabów. Po tym wydarzeniu władający Abchazją Leon I ożenił się z córką Mira. Ich syn, kolejny władca abchaski, Leon II uniezależnił się od Bizancjum. W 780 roku ogłosił się królem, podbił tereny Lazyki, jednocząc ziemie dzisiejszej zachodniej Gruzji i Abchazji w jedno silne państwo noszące nazwę Królestwa Abchazji. W 806 r. Leon II przeniósł stolicę z Anakopii do Kutaisi. Wówczas elity porzuciły język grecki na rzecz języka gruzińskiego i uległy gruzinizacji. Stworzone przez Leona II Królestwo Abchazji przeżywało rozkwit na przełomie IX i X wieku, stając się najsilniejszym organizmem państwowym w regionie, który skutecznie rywalizował z leżącą na wschodzie Kachetią i leżącą na południu Tao-Klardżetią. Ostatni z rodu Leonidów, Teodozjusz III (rządzący w latach 975–978), nie miał męskiego potomka. Władzę przejęła blisko spokrewniona z Leonidami gruzińska gałąź dynastii Bagrationi (dynastia ta miała też gałąź ormiańską). Wywodzący się z niej Bagrat II (który był siostrzeńcem Teodozjusza III) w 978 roku został królem Abchazji. Przyłączył sąsiednie gruzińskie księstwa do swojego królestwa i w roku 1008 został (jako Bagrat III) pierwszym królem zjednoczonego Królestwa Abchazji i Kartli. Nowy twór państwowy nazwano po raz pierwszy Gruzją (Sakartwelo).

W XV wieku Królestwo Gruzji weszło w okres rozbicia dzielnicowego. W wyniku niego Abchazja (wówczas Księstwo Abchaskie) stała się zależna od gruzińskiego Królestwa Imeretii bądź od Imperium Osmańskiego. W tych czasach Abchazją rządził miejscowy ród Czaczbów (Szerwaszydzów), który uznawał także zwierzchność książąt Odiszi (Megrelii). Do 1580 władcy Abchazji zdołali zrzucić jarzmo zależności zarówno od Imeretii jak i Odiszi, co doprowadziło do permanentnej wojny z tym drugim księstwem. Abchazom udało się m.in. zdobyć Tskhumi (Suchumi). Z czasem Księstwo Abchaskie zaczęło ulegać wpływom Imperium Osmańskiego, co doprowadziło do jego częściowej islamizacji (w odłamie sunnickim). W latach 1725, 1728, 1733, 1771, 1806 wybuchały kolejne antyosmańskie powstania. Władca Abchazji, książę Leon, zdecydował się przejść na islam dopiero w drugiej połowie XVIII wieku, uznając wówczas ostatecznie zwierzchnictwo osmańskie. Wtedy też Turcy przekazali książęcej rodzinie Czaczbów (Szerwaszidzów) twierdzę Suchumi.

Na przełomie XVIII i XIX wieku, próbując wyzwolić się z podporządkowania Turkom, Gruzini zaczęli poszukiwać protekcji w Rosji. Z kolei rządzący wówczas Abchazją książę Kelesz-Bej Szerwaszidze, nie był przekonany o słuszności tej polityki. Mimo to w 1803 roku nawiązał oficjalne stosunki z wojskowymi władzami rosyjskimi w podbitej Gruzji. Perspektywa zbliżenia abchasko-rosyjskiego zdecydowała że sułtan osmański zlecił zamach na księcia abchaskiego, do którego doszło 2 maja 1808, a który prawdopodobnie przeprowadził syn księcia – Arslan-Bej. Jednak stronnictwo prorosyjskie zaczęło zwyciężać wśród elit abchaskich i stojący na jego czele jeden z synów Kelesz-Beja – Sefer-Bej poprosił o protekcję cara rosyjskiego w petycji wysłanej w 1808. Aleksander I w dniu 17 lutego 1810 roku podpisał dekret uznający petycję, a tym samym akt wstąpienia Księstwa Abchazji do Imperium Rosyjskiego. Gdy w 1810 roku wojska rosyjskie zajęły Suchumi, Sefer-Bej nawrócił się na chrześcijaństwo (przyjmując imię Grzegorza) i w pełni podporządkował się Rosji.

Abchazja w XIX w.

Choć Abchazja wstąpiła do Imperium Rosyjskiego, formalnie i praktycznie rządził nią książę abchaski z rodu Czaczbów (Szerwaszydzów) podporządkowany bezpośrednio carowi Rosji. Rządy abchaskie funkcjonowały bez ingerencji władz rosyjskich, które skupiły się tylko na dominacji wojskowej, pozostawiając rządy abchaskiej elicie władzy. Ta jednak nie umiała zapanować nad stałą rywalizacją i walką między dwoma stronnictwami, rosyjskim i tureckim. Bowiem choć prorosyjskie stronnictwo wyniosło Sefer-Beja do władzy, większość ludności Abchazji była przeciwna inkorporacji rosyjskiej, wzniecając powstania w latach 20., 30. i 40 XIX wieku. Niepokój na Kaukazie starało się wykorzystywać Imperium Osmańskie, a Abchazja stała się polem rywalizacji osmańsko-rosyjskiej. Kiedy w 1853 roku wybuchła wojna krymska, Turcy zdołali na krótko zająć Suchumi, a następnie całą Abchazję i sąsiednią Megrelię. Szybko jednak odbito te tereny i przywrócono zwierzchnictwo rosyjskie nad Abchazją, nadal mającą swoją autonomię.

Sytuacja zmieniła się w 1864 r. po zakończeniu wojny rosyjsko-czerkieskiej, w której to Abchazowie wspomagali swoich pobratymców Czerkiesów, walczących przeciwko kolonialnej polityce rosyjskiej. Wówczas podporządkowano Abchazję bezpośrednio administracji rosyjskiej tworząc suchumski okręg wojskowy. Reakcją na zniesienie autonomii było krwawo zdławione powstanie narodowe Abchazów w 1866 roku.

Podczas wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877–1878, Abchazja została poważnie zniszczona. W konsekwencji klęski powstania z 1877 i przetaczających się przez kraj wojen a także rosyjskiej polityki machadżyrstwa nastąpiła masowa emigracja abchaskich muzułmanów na terytorium Imperium Osmańskiego – wówczas około połowa Abchazów opuściła swoją ojczyznę. W okresie 1877–1905 Abchazowie ze względu na liczne bunty byli na mocy carskiego ukazu na liście „winnych narodów”, stanowiących zagrożenie dla Imperium Rosyjskiego. Z poparciem władz carskich Abchazji zaczęli osiedlać się prawosławni Gruzini i Rosjanie oraz uchodzący z terenów dzisiejszej Turcji Ormianie i Grecy. Od lat 70. XIX wieku wzmogła się imigracja ludności gruzińskiej. W rezultacie udział Abchazów w składzie ludności prowincji spadł z 85,7% w 1886 roku do 55,3% w 1897 roku. Wskutek wypędzenia ludności abchaskiej przez Imperium Rosyjskie jeszcze w latach sześćdziesiątych XIX wieku przez większą część XX wieku Abchazowie byli mniejszością na swoim terytorium, które stopniowo zaczęło być zasiedlane przez Gruzinów i Ormian.

W marcu 1918 roku w Abchazji wybuchło bolszewickie powstanie, w wyniku którego 8 kwietnia przejęto władzę w stolicy Suchum. Jednakże władza bolszewików w Abchazji przetrwała zaledwie 40 dni do 17 maja, kiedy to została zdławiona przez gruzińskich mienszewików. W maju 1918 roku na konferencji w Batumi powołana została tak zwana Republika Górska Północnego Kaukazu, w skład której weszła m.in. Abchazja, Adygeja, Kabardia, Osetia, Czeczenia i Dagestan. Mimo to, 26 maja 1918 roku władze w Tbilisi ogłosiły niepodległość Demokratycznej Republiki Gruzji, obejmującej Abchazję, pomimo protestów władz „Republiki Górskiej”. Włączenie Abchazji w skład Gruzji poprzedziły nadzorowane przez gruzińskie wojsko wybory do Abchaskiej Rady Narodowej zbojkotowane przez ludność abchaską. W efekcie organ został zdominowany przez miejscowych Gruzinów, którzy opowiedzieli się za połączeniem regionu z Gruzją. Choć przyznano Abchazji formalną autonomię, władze gruzińskie zaczęły mocno ingerować w życie Abchazów. Ograniczono swobody, w tym przemieszczania się w związku z rzekomymi protureckimi sympatiami, a także, na polecenie gruzińskiego premiera Noego Żordanii, podjęto kroki ku gruzinizacji Abchazów, deprecjonując m.in. język abchaski, określany mianem „wymysłu rosyjskich urzędników”. Nastąpiła wówczas kolejna fala emigracji abchaskich muzułmanów do Turcji.

Abchazja czasów komunistycznych

Rewolucja październikowa w 1917 roku spowodowała rozpad Imperium rosyjskiego, Gruzja uniezależniła się od Rosji tworząc Demokratyczną Republikę Gruzji, w skład której wchodził też teren Abchazji, co zostało potwierdzone przez traktat pokojowy z Rosją Radziecką z 7 maja 1920 roku. Ale już 4 marca 1921 roku, po podboju Gruzji przez Armię Czerwoną, proklamowano Abchaską Socjalistyczną Republikę Radziecką i Gruzińską Socjalistyczną Republiką Radziecką, które 16 grudnia 1921 podpisała tzw. „umowę o związku”, na mocy której utworzono wspólne państwo sowieckie, składające się z dwóch równoprawnych republik, ale mającego wspólną nazwę (Gruzja) oraz stolicę Tyflis (Tbilisi). 13 grudnia 1922 roku Gruzją i będąca w związku z nią Abchazja wspólnie wstąpiły do Zakaukaskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, która 30 grudnia 1922 roku jako jeden z czterech członów utworzyły ZSRR. 1 kwietnia 1925 przyjęto abchaską konstytucję, w której podkreślono republikański status Abchazji i jej sojusz na równych prawach z Gruzją. W 1931 roku pod nazwą Abchaska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka Abchazja została włączona dekretem Stalina do Gruzińskiej SRR.

W XX wieku trwała intensywna gruzinizacja Abchazji, którą forsował m.in. Ławrientij Beria, Gruzin pochodzący z Abchazji. Przesiedlenia abchaskie i gruzinizacja terenu, prowadzona również przez politykę osadzania Gruzinów na terenach abchaskich, doprowadziła do znacznych ubytków narodu abchaskiego, w efekcie których rdzenni mieszkańcy stali się mniejszością. Władze radzieckie wspierały masowe osadnictwo etnicznych Gruzinów (głównie z sąsiedniej, gruzińskiej Megrelii), po części w celu zwiększenia produkcji rolniczej na tym obszarze, po części zaś z myślą o dalszej zmianie proporcji etnicznych na korzyść Gruzinów. Po wyjeździe Berii do Moskwy w 1938, jego następca Kandid Czarkwiani kontynuował politykę gruzinizacji Abchazji. W epoce stalinowskiej abchaskie i gruzińskie elity polityczne ostro rywalizowały. Zaczęło się w 1936 od tajemniczej śmierci, otrucia Nestora Łakoby – przywódcy abchaskich komunistów, który był największym rywalem Berii. Wymordowano niemal całą abchaską inteligencję, zamykano abchaskie szkoły. Łaciński alfabet, którym zapisywano język abchaski, zastąpiono alfabetem gruzińskim (po kilkunastu latach zamienionym na cyrylicę). Abchaskie nazwy miejscowości, ulic, punktów geograficznych itp. zamieniano nazwami gruzińskimi (m.in. Suchum stał się Suchumi). Zabroniono także nadawania dzieciom abchaskich imion, co spowodowało, że ci, którzy nie chcieli przyjąć gruzińskich, wybierali rosyjskie, a czasami także polskie (wśród tego pokolenia Abchazów spotykało się Władysławów, Stanisławów i Teofilów).

W latach 1926–59 liczebność Abchazów wzrosła z niespełna 56 do 61 tysięcy, Gruzinów zaś z 68 do 158 tysięcy, a Rosjan z 13 do 86 tysięcy. W efekcie nastąpił gwałtowny spadek procentowego udziału Abchazów w populacji (z 25% do 16%) i wzrost procentowego udziału Rosjan w populacji Abchazji (z 6 do 21%). Natomiast procentowy udział Gruzinów w populacji wzrósł nieznacznie (z 34 do 39%). Po śmierci Stalina i odejściu od władzy Berii nastąpiły zmiany w położeniu Abchazów. Postanowienie Prezydium KC KPZR z 10 czerwca 1956 roku O błędach i niedociągnięciach w pracy Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Gruzji zawierało stwierdzenie, że republikańskie władze Gruzji „celowo prowadziły politykę zmierzającą do likwidacji kultury narodowej ludności abchaskiej, ormiańskiej i osetyńskiej i przymusową asymilację”. Ponownie otwarto abchaskie szkoły i zezwolono na nadawanie dzieciom abchaskich imion. Abchazja jednak była najsłabiej rozwiniętą częścią Gruzińskiej SRR, gruzinizacja i niekorzystne dla Abchazów zmiany demograficzne nie zostały zahamowane. Doprowadziło to do manifestacji narodowościowych Abchazów. Pierwsza miała miejsce w 1954, druga 10 lat później, kolejne a zarazem najsilniejsze w 1978 i 1979 roku. Po tych ostatnich, władze Gruzińskiej SRR poszły na drobne ustępstwa i zgodziły się na powołanie abchaskiego uniwersytetu, telewizji i dwóch nowych czasopism, a także zaprzestano przemysłowego wyrębu lasów w Abchazji. 18 marca 1989 roku, 30 tys. Abchazów zgromadzonych na polanie we wsi Lychny w rejonie Gudauta zażądało przywrócenia Abchazji statusu republiki związkowej w ramach ZSRR. Petycję w tej sprawie podpisali także członkowie komunistycznych władz abchaskich. Na podstawie licznych wystąpień Abchazów, Wojciech Górecki uważa, że „Żaden inny naród w ZSRR nie buntował się tak często”. Odpowiedzią na abchaskie zgromadzenie w Lychny było pod koniec marca zwołanie przez gruzińskie Towarzystwo Ilji Czawczawadze wielotysięcznego mityngu w Suchumi, który przeszedł przez centrum miasta pod hasłami „Gruzja dla Gruzinów” oraz „Abchazja – nieoddzielna część Gruzji”. Kolejna gruzińska manifestacja odbyła się w miejscowości Leselidze i sprowokowała Abchazów do użycia przemocy wobec jej uczestników. Zdarzenie to, choć nie poniosło za sobą ofiar, stało się impulsem do fali strajków podjętych przez gruzińskich robotników w zakładach w Suchumi. Równolegle demonstracje zwoływane przez narodową opozycję pod hasłem wsparcia dla abchaskich Gruzinów zaczęły wstrząsać Tbilisi.

W lipcu 1989 roku w Suchumi wybuchły pierwsze abchasko-gruzińskie starcia zbrojne. Bezpośrednią przyczyną była decyzja kierownictwa Gruzińskiej SRR, aby obok uniwersytetu abchaskiego powstała filia Uniwersytetu Państwowego z Tbilisi. W zamieszkach zginęło 9 Gruzinów i 5 Abchazów. Rosnące narodowe aspiracje Gruzinów spowodowały, że 19 sierpnia 1989 Rada Najwyższa Gruzji przyjęła ustawę o Państwowym Programie dla Gruzińskiego Języka. Nowe prawo zakładało obligatoryjną naukę języka gruzińskiego we wszystkich szkołach oraz obowiązkowe testy z języka gruzińskiego i gruzińskiej literatury przy aplikacji na studia. W Abchazji jednoznacznie odczytano to, jako powrót do polityki gruzinizacji.

W 1989 roku Abchazja liczyła 525 tys. osób, w tym 45,7% Gruzinów, 17,8% Abchazów, 14,6% Ormian i 14,3% Rosjan. Pod koniec 1990 roku przeprowadzono wybory stosując, zgodnie z nowo ustalonymi kilka miesięcy wcześniej zasadami zapisanymi w konstytucji Abchazji, kwoty etniczne. Według tych kwot dla narodowości abchaskiej zarezerwowano 28 mandatów, gruzińskiej – 26 mandatów, ludności rosyjskojęzycznej – 11 mandatów. Pomimo, że zasady nowej ordynacji wyborczej zostały uzgodnione z władzami gruzińskimi, Rada Najwyższa Gruzji uchwaliła prawo zakazujące startowania w wyborach lokalnych komitetów i partii, w tym reprezentujących naród abchaski. Jeszcze przed przeprowadzeniem nowych wyborów, w odpowiedzi na wprowadzone miesiąc wcześniej przez władze gruzińskie prawo likwidujące autonomię Abchazji, 25 sierpnia 1990 roku Rada Najwyższa Abchazji proklamowała odłączenie autonomii od Gruzińskiej SRR i powołanie Abchaskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej jako suwerennej republiki wchodzącej w skład Związku Radzieckiego. Niedługo przed ustąpieniem z urzędu, Michaił Gorbaczow podjął decyzję o referendum 17 marca 1991 roku, które miało na celu przebudowanie Związku Radzieckiego. Gruzini z Gruzji nie wzięli w nim udziału, gdyż wybrali już drogę niepodległości. Abchazi zaś, zaniepokojeni niepodległością Gruzji (i tym samym postępującą gruzinizacją ich ziem), wzięli udział w referendum. 52,3% mieszkańców Abchazji (prawie wszyscy nie-Gruzini) opowiedziało się (większością 98.6%) za pozostaniem w ramach ZSRR, jednak ich głos został zignorowany. Wkrótce po tym rozpoczęły się demonstracje i zamieszki.

Abchazja i Gruzja po rozpadzie ZSRR

Po proklamowaniu przez Gruzję niepodległości i upadku Związku Radzieckiego, status Abchazji w ramach Gruzji nie został uregulowany. Abchaskie żądania dużej autonomii spotykały się z kategorycznym sprzeciwem Tbilisi, które upierało się przy państwie unitarnym. W związku z tym abchaska Rada Najwyższa uchwaliła przywrócenie konstytucji z 1925 roku. Abchazja była wówczas republiką związkową, zatem teraz miałaby prawo do własnego państwa. Decyzja ta, podjęta 23 lipca 1992 została uznana za proklamację niepodległości.

Napięcie między Abchazami a abchaskimi Gruzinami starał się łagodzić pierwszy gruziński prezydent Zwiad Gamsachurdia. Jego obalenie w wyniku zamachu stanu w Tbilisi przekreśliło szanse na pokojowe rozwiązanie konfliktu. Na początku 1992 roku przybyły z Moskwy Eduard Szewardnadze nie potrafił zapanować nad politykami, chcącymi militarnie rozwiązać „problem abchaski”. W sierpniu tego samego roku, Tengiz Kitowani, minister obrony Gruzji (będący jednym z członków triumwiratu, który przejął władzę w Gruzji) wprowadził do Abchazji gruzińską Gwardię Narodową. Pretekstem było ściganie zwolenników obalonego prezydenta Zwiada Gamsachurdii i ochrona linii kolejowej łączącej Gruzję z Rosją. Wejście zbrojne Gruzinów do Abchazji spowodowało wybuch regularnych walk, które przeistoczyły się w dwuletnią krwawą wojnę, w której obie strony dopuściły się zbrodni wojennych.

Abchazja po wojnie

W efekcie wygranej przez Abchazów wojny, prawie połowa mieszkańców Abchazji (którymi byli głównie Gruzini i Megrelowie) została zmuszona do jej opuszczenia. Wygnanie gruzińskiej większości ludności (ponad 200 tys. ludzi) budziło olbrzymie emocje. Strony konfliktu wykorzystywały argumenty historyczne w celu uzasadnienia swoich racji np. instytucje separatystycznej Abchazji i Rosji podawały oficjalną wersję historii Abchazji, według której Abchazowie byli ofiarami stalinowskiej polityki gruzinizacji.

1 grudnia 1993 roku, dwa miesiące po zakończeniu walk, rozpoczęły się rozmowy pokojowe. W rezultacie podpisano w maju 1994 roku w Moskwie porozumienia o rozejmie i o zasadach powrotu uchodźców oraz deklarację działań na rzecz uregulowania konfliktu. Na jego mocy na granicy administracyjnej Abchazji i Gruzji powstała strefa bezpieczeństwa, w której stacjonują z mandatu ONZ Kolektywne Siły Pokojowe (złożone wyłącznie z żołnierzy rosyjskich). Mimo że obie strony miały świadomość potrzeby rozwiązań pokojowych (wojna je dużo kosztowała), nie umiały zgodzić się co do nowego kształtu relacji abchasko-gruzińskich. Gruzini, choć przed wojną tego nie dopuszczali, byli gotowi na federację, z prawdziwą autonomią dla Abchazji. Dla Abchazów (jako zwycięzców wojny), było to jednak za mało i proponowali konfederację Abchazji i Gruzji. Nastąpił impas.

Brak postępu w rokowaniach skłonił władze abchaskie do podjęcia kroków prawnych. 26 listopada 1994 roku abchaski parlament przyjął nową konstytucję i powołał Władysława Ardzinbę na prezydenta. Decyzja ta oburzyła Gruzinów a jednocześnie nie spodobała się Rosji, która zaczęła wspierać Gruzję rządzoną przez Eduarda Szewardnadzego. Rozmowy wznowiono jesienią 1996 roku. W czerwcu i lipcu 1997 roku dyskutowano już projekt traktatu pokojowego, wynegocjowanego przez Jewgienija Primakowa – ministra spraw zagranicznych Rosji. Przewidywał on utworzenie państwa gruzińsko-abchaskiego ze wspólnym rządem, federacji, ale dającej Abchazji międzynarodową podmiotowość. 1 sierpnia 1997 roku prezydent Borys Jelcyn zaprosił do Moskwy Szewardnadzego i Ardzinbę na uroczyste podpisanie traktatu. Jednak do spotkania i podpisania traktatu nie doszło. Wynegocjowany tekst opublikowała rosyjska „Niezawisimaja Gazieta”, doprowadzając do fali oburzenia w Gruzji. Opozycja oskarżyła władzę o zdradę stanu. Szewardnadze w radiowym orędziu próbował przekonać naród do pogodzenia się z Abchazami i pójścia na pewne ustępstwa, przekonywając że nie można żyć przeszłością. W Abchazji także pojawiły się pewne głosy sprzeciwu wobec traktatu pokojowego. Ostatecznie nie podpisano go, a konflikt abchasko-gruziński został zamrożony.

W maju 1998 roku wybuchł konflikt zbrojny w południowo-wschodniej Abchazji pomiędzy siłami abchaskimi a gruzińskimi ugrupowaniami partyzanckimi „Biały Legion” i „Leśni Bracia” zakończony zwycięstwem Abchazów. Efektem tego konfliktu było także to, iż co najmniej połowa Megrelów, którzy w poprzednich latach wrócili do swoich domów, musiała wówczas ponownie uciekać do Gruzji. Od jesieni 1999 roku władze Rosji zawarły z Abchazją porozumienie o ruchu bezwizowym, znacznie ułatwiono otrzymanie rosyjskiego obywatelstwa przez mieszkańców Abchazji, od tego czasu większość ludności Abchazji (około 80–90%) przyjęła obywatelstwo rosyjskie na co wpłynęło to, że paszporty abchaskie, wprowadzone do obiegu tylko od 2005 roku (do tego czasu ludność Abchazji korzystała z dowodów osobistych z czasów ZSRR), nie są uznawane w świecie.

W październiku 2001 roku miał miejsce jeszcze jeden krótkotrwały konflikt zbrojny z Gruzją.

Pod koniec lipca 2006 roku do górnego Kodori (terytorium leżącego w abchaskiej części Swanetii niebędącego pod władzą zarówno rządu abchaskiego jak i gruzińskiego) wkroczyły siły gruzińskie. Rządzący tym terenem abchaski Swan Emzar Kwicjani, który wcześniej wystąpił przeciwko rewolucji róż, następnie wypowiedział posłuszeństwo rządowi gruzińskiemu. Po dwóch dniach walk Gruzini zwyciężyli, a przegrany Kwicjani uciekł przez góry do Rosji. Po tym wydarzeniu, w Kodori, w wiosce Czchalta został „zainstalowany” progruziński rząd Autonomicznej Republiki Abchazji, od czasów wojny rezydujący w Tbilisi.

W sierpniu 2008 roku w czasie wojny w Południowej Osetii siły zbrojne Republiki Abchazji zdobyły wąwóz Kodori i osiągnęły granicę Abchazji z 1921 roku. W sierpniu 2008, po wygranej wojnie, nastąpiły masowe demonstracje pod hasłami uznania niepodległej Abchazji, a parlament Abchazji wystąpił z wnioskiem o uznanie niepodległości republiki. 26 sierpnia 2008 ówczesny rosyjski prezydent Dmitr Miedwiediew podpisał dokument uznający niepodległość Republiki Abchazji.

16 listopada 2011 roku Parlament Europejski uchwalił rezolucję, uznając obecność Rosjan w Abchazji za bezprawną okupację tych terenów.

27 maja 2014 roku w Suchumi wybuchły wielotysięczne protesty przeciwko administracji, oskarżanej przez opozycję o korupcję i doprowadzenie do ekonomicznej zapaści państwa, które doprowadziły do ucieczki prezydenta Aleksandra Ankwaba, a później jego obalenia. Opozycja sformowała wówczas tzw. Radę Koordynacyjną, która wezwała do zawarcia nowego traktatu z Rosją oraz wstąpienia Abchazji do Unii Celnej i Unii Euroazjatyckiej, co miałoby być odpowiedzią na zapowiedź Gruzji wstąpienia do NATO. 31 maja parlament Republiki Abchazji zdecydował, iż prezydent Ankwab jest niezdolny do wykonywania swoich obowiązków, w związku z czym zdecydował o nowych wyborach prezydenckich, które 25 sierpnia 2014 roku wygrał przywódca opozycji – Raul Chadżymba.

24 listopada 2014 roku Rosja i Abchazja zawarły układ o sojuszu i strategicznym partnerstwie, który na 10 lat (z możliwością przedłużenia na kolejne pięcioletnie okresy) związał nieuznawane na arenie międzynarodowej państwo z Rosją. Układ ten nakłada na Abchazję obowiązek dostosowania jej ustawodawstwa celnego do aktów prawnych Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej, a w części nieuregulowanej tymi aktami – do prawa Federacji Rosyjskiej. Z kolei Rosja zobowiązała się do sfinansowania w Abchazji podwyżek płac „głównych kategorii pracowników instytucji państwowych” w sferze ochrony zdrowia, edukacji, nauki, kultury, sportu i opieki społecznej (oraz emerytur mieszkańców Abchazji mających rosyjskie obywatelstwo) do poziomu w Południowym Okręgu Federalnym FR. Zgodnie z zawartym układem oba państwa będą wzajemnie wspierać się wojskowo w obliczu zagrożenia. W ciągu trzech lat ma powstać Połączona Grupa Wojsk, a abchaska armia ma zostać zmodernizowana na koszt Rosji. Traktat przewiduje także wspólną ochronę abchaskich granic (w praktyce granicy z Gruzją) oraz swobodę przepływu osób przez granicę abchasko-rosyjską. W ciągu dwóch lat ma również powstać Wspólne Centrum Informacyjno-Koordynacyjne dla wspólnej walki z przestępczością. Układ o sojuszu i partnerstwie strategicznym w grudniu 2014 roku ratyfikował parlament abchaski, zaś 23 stycznia 2015 roku dokonała tego rosyjska Duma Państwowa. Przeciwko układowi protestują władze Gruzji, które widzą w nim nieformalną aneksję Abchazji. Na podstawie tego układu 1 stycznia 2015 między oboma państwami zaczęła funkcjonować strefa wolnego handlu.

Organizacje międzynarodowe (ONZ, Rada Europy, itd.) uznają Abchazję za część składową Gruzji. Separatystyczny rząd Abchazji przyjmuje, że jest ona niepodległym państwem – jednostronna proklamacja niepodległości nastąpiła w 1992 roku.

Podczas wojny domowej w Gruzji władze rosyjskie przyczyniły się w decydującym stopniu do przetrwania niezależnego państwa abchaskiego poprzez wsparcie militarne i finansowe. Dzisiaj Rosja wciąż posiada szerokie wpływy polityczne i wojskowe we władzach republiki, de facto będąc gwarantem jej istnienia.

Tuż po jednostronnym proklamowaniu niepodległego państwa przez Kosowo w lutym 2008 roku, prezydent Abchazji zapowiedział, że skieruje wniosek do Rosji i innych państw Wspólnoty Niepodległych Państw o uznanie państwowości republiki. Władze republiki zainteresowane są wejściem Abchazji do Związku Białorusi i Rosji jako trzeciego członu państwowego, a jako minimum – uzyskaniem statusu niepodległego państwa, luźno stowarzyszonego z Rosją. W sierpniu 2008, po wygranej wojnie, w Abchazji odbyły się masowe demonstracje z żądaniem uznania niepodległości Abchazji.

Państwa uznające niepodległość Abchazji to:

• Rosja – 26 sierpnia 2008
• Nikaragua – 5 września 2008
• Wenezuela – 10 września 2009
• Nauru – 15 grudnia 2009
• Syria – 29 maja 2018

23 maja 2011 roku niepodległość Abchazji uznało również Vanuatu, jednak 20 maja 2013 roku premier tego państwa ogłosił zerwanie wzajemnych stosunków. Drugim podobnym przypadkiem jest Tuvalu – państwo to uznało Abchazję 18 września 2011 r., lecz wycofało to uznanie 31 marca 2014 roku.

Ponadto niepodległość Abchazji uznały jeszcze w 2006 roku trzy inne nieuznawane na arenie międzynarodowej republiki – Osetia Południowa, Górski Karabach i Naddniestrze.

Republika Abchazji składa się z 7 rejonów:

1. Rejon Gagra
2. Rejon Gal
3. Rejon Głylrypsz
4. Rejon Gudauta
5. Rejon Oczamczyra
6. Rejon Suchumi
7. Rejon Tkłarczal

Większe miasta (2011) w tys.:

• Suchumi 62,9
• Gagra 12,3
• Gudauta 8,5
• Gali 7,6
• Oczamczyra 5,3
• Tkwarczeli 5,0

Ukształtowanie powierzchni

Większą część terytorium zajmują południowe stoki głównego grzbietu Kaukazu (ważniejsze przełęcze: Kłuchorska i Maruchska) oraz jego odgałęzienia: na północnym zachodzie Góry Gagryjskie, w centrum Góry Bzypijskie i Góry Abchaskie, na południowym wschodzie Góry Kodorskie). Najwyższy szczyt Dombaj-Ulgen (4046 m n.p.m.). W północnej części krainy góry dochodzą bezpośrednio do urwistych brzegów Morza Czarnego – często występują tutaj nadmorskie osuwiska. Bardziej na południe, począwszy od rzeki Kodori, przecinającej Wąwóz Kodori, wzdłuż wybrzeża, rozciąga się stopniowo rozszerzający się ku południowemu wschodowi fragment Niziny Kolchidzkiej. Od gór jest on oddzielony strefą przedgórzy. W znacznej części kraju szeroko rozwinięte zjawiska krasowe; największe jaskinie: Nowoatońska, Pantiuchina, Śnieżna. W Abchazji, w rejonie masywu Arabika, znajduje się aktualnie najgłębsza jaskinia świata j. Woronia-Krubera – 2160 m głębokości.

Budowa geologiczna i zasoby mineralne

Kaukaz jest fałdowym górotworem alpejskim o skomplikowanej budowie geologicznej.

Góry Gagryjskie oraz Góry Bzypijskie zbudowane są głównie z wapieni. Występują zjawiska krasowe

Występują tu częste trzęsienia ziemi.

Niewielkie zasoby węgla kamiennego, rud cynku, ołowiu, miedzi, rtęci i barytu, surowców budowlanych.

Hydrografia

Główne rzeki (mają charakter górski):

• Kodori
• Bzyb
• Gumista
• Galidzga

Jezioro:

• Rica

Liczne źródła mineralne (miejscowość Awdachara).

Klimat

Na wybrzeżu klimat podzwrotnikowy, wilgotny, w górach od 500 do 2000 m n.p.m. górski umiarkowany, powyżej 2000 m n.p.m. – górski chłodny.

Średnia temperatura w styczniu od –2 °C do 4-7 °C, w lipcu 16-24 °C, roczne opady 1300-2400 mm.

Gleby

Na wybrzeżu i pogórzu przeważają czerwonoziemy i żółtoziemy, wyżej gleby próchniczno-węglanowe, brunatne gleby leśne i gleby górskie.

Roślinność

Pierwotna roślinność, chroniona w rezerwatach (Rica, Gumistyński, Pschuski, Picundyjsko-Miusserski) to do wys. 1000 m n.p.m. zrzucające na zimę lasy liściaste (buk, kasztan, dąb, grab) z podszytem z wiecznozielonych krzewów (laurowiśnia wschodnia, rododendron, ostrokrzew, bukszpan). Wyżej górskie lasy bukowe i bukowo-jodłowe. Powyżej górnej granicy lasu roślinność piętra alpejskiego i turniowego.

Lasy do dziś zajmują ponad 55% powierzchni.

Świat zwierzęcy

W lasach występują niedźwiedzie, dziki, jelenie, sarny, żubry. Z ptactwa bażanty.

Narodowości (2011)

• Abchazowie 50,80%
• Gruzini 19,30%
• Ormianie 17,40%
• Rosjanie 9,20%
• Ukraińcy 0,70%
• Grecy 0,60%
• Osetyjczycy 0,30%
• Estończycy 0,10%

Język abchaski (abch. аҧсуа бызшәа)

To język należący do rodziny języków kaukaskich, używany przez Abchazów. Jest to język aglutynacyjny i polisynetyczny, używany w Abchazji (ok. 100 tys. osób) i częściowo w Adżarii oraz w północno-wschodniej Turcji.

Abchaski jest blisko spokrewniony z językiem abazyńskim. Wyróżnia się dialekty: abżujski (legł u podstawy języka literackiego), bzybski oraz sadzki (w Turcji).

Niektóre gramatyki podają, iż w języku tym występują zaledwie dwie samogłoski: otwarta samogłoska а oraz zamknięta samogłoska ә. W zależności od pozycji w wyrazie obydwie te samogłoski mogą być wymawiane jako zbliżone do e, i, o lub u, jednak różnica między tymi dźwiękami nie jest relewantna i nie odgrywa większej roli dla rozumienia wyrazów. Czasem jednak, po uwzględnieniu wszystkich tych dźwięków podaje się liczbę 6 samogłosek. Z kolei liczba spółgłosek w dialekcie abżujskim, który stał się podstawą języka literackiego, wynosi 58, zaś w dialekcie bzybskim – 67. Dla porównania: w języku polskim mamy 8 samogłosek i 36 spółgłosek, co i tak – jeśli porównamy z innymi językami słowiańskimi – jest dużą liczbą.

Ze względu na sytuację polityczną Abchazji, język abchaski ma dziś stosunkowo wysoki prestiż i jest jednym z lepiej rozwiniętych „małych” języków Kaukazu. Jest to, wraz z językiem rosyjskim, oficjalny język samozwańczej Republiki Abchazji. Język ten używany jest w prasie, radiu i telewizji, powstaje w nim literatura piękna oraz dzieła naukowe. Ze względu na dzieje tego języka, dużo jest w nim zapożyczeń tureckich, gruzińskich oraz najnowszych – rosyjskich.

Alfabet abchaski

Alfabet abchaski z lat 1928–1938, oparty na piśmie łacińskimPierwsze świadectwa języka abchaskiego zostały utrwalone w XVII w. przez podróżującego przez te tereny Evliya Çelebiego. Pierwsze próby zapisywania tego języka podjęto w XIX w., po przyłączeniu Abchazji do Imperium Rosyjskiego. Pierwszy abchaski alfabet opracował w 1862 r. rosyjski kaukazolog Piotr Uslar. Wkrótce potem, w 1865 r. ukazał się pierwszy abchaski elementarz. Opracowany przez Uslara alfabet był oparty na cyrylicy i składał się z 37 liter. W 1905 r. alfabet ów poszerzono dodając kilka nowych liter, przez co alfabet liczył już wówczas 55 znaków.

W późniejszym okresie znany lingwista-poliglota i kaukazolog Mikołaj Marr (pochodzenia gruzińsko-szkockiego) opracował dla języka abchaskiego nowy, oparty na łacince alfabet złożony z 75 liter. Alfabet ten był w oficjalnym użyciu tylko dwa lata 1926–1928, do czasu opracowania nowego alfabetu, również opartego na łacince.

W 1937 r. wprowadzono nowy alfabet, oparty tym razem na piśmie gruzińskim, jednak dążenia Abchazów do odróżnienia i uniezależnienia się od Gruzinów doprowadziły do kolejnej zmiany: w 1954 r. na powrót wprowadzono alfabet oparty na grażdance.

Miejscowe wierzenia począwszy od IV w. zaczęły być wypierane przez chrześcijaństwo. Do końca XVI wieku zdecydowana większość Abchazów wyznawała prawosławie. Wraz ze zdobyciem kontroli nad terenem Kaukazu przez Turków, na ziemiach abchaskich dynamicznie rozwijał się islam; w XVIII wieku był już religią dominującą. Zmianę sytuacji przyniosła masowa emigracja muzułmańskiej ludności abchaskiej w XIX wieku, spowodowana podbojem Abchazji przez Rosję.

Według danych z 2003 roku 60% mieszkańców Abchazji wyznawała chrześcijaństwo (głównie prawosławie), 16% islam sunnicki, 8% deklarowało się jako ateiści lub niereligijni, 5% jako poganie, a 3% jako wyznawcy etnicznych wierzeń abchaskich; badania wskazują na głównie formalny stosunek Abchazów muzułmanów i chrześcijan do religii oraz faktyczne odprawianie obrzędów tradycyjnej politeistycznej religii abchaskiej przez większość nominalnych muzułmanów, chrześcijan oraz ateistów. Diaspora abchaska, której największym ośrodkiem jest Turcja, w większości wyznaje islam.

Rolnictwo

• Uprawa winorośli
• cytrusów
• herbaty
• drzewa tungowego
• roślin olejkodajnych

Hodowla i pszczelarstwo.

Przemysł wydobywczy

Wydobycie węgla kamiennego, rud cynku, ołowiu, miedzi, rtęci i barytu.

Przemysł przetwórczy

Rozwinięty przemysł spożywczy (herbaciany, winiarski, tytoniowy).

W 1897 roku jedyny w carskiej Rosji spis powszechny ludności wykazał, że w dystrykcie Suchumi (zbliżonym terytorialnie do dzisiejszej Abchazji) językiem abchaskim posługiwało się prawie 60% ludności.

Po 1989 roku nastąpił znaczny spadek ludności republiki. Nastąpiło to w wyniku wymuszonej emigracji po uzyskaniu niepodległości (co najmniej 250 tysięcy).

Abchazja ma niewielką armię, która składa się głównie z ochotników i rezerwistów. Szacuje się, że abchaska armia liczy od 5 do 7 tysięcy żołnierzy.

Abchaskie Wojska Lądowe o stałej sile około 5 000, ale z rezerwistami i personelem paramilitarnym mogą wzrosnąć do 50 000 w czasie konfliktu zbrojnego. Dokładne liczby i rodzaj używanego sprzętu pozostają nieweryfikowalne.

Abchaska Marynarka Wojenna, która składa się z trzech dywizji stacjonujących w Suchumi, Ochamchire i Pitsundzie.

Abchaskie Siły Powietrzne składają się z kilku myśliwców i helikopterów.

W lutym 2007 r. rosyjska strona informowała, że ​​Abchazja posiada 2 myśliwce Su-27, 1 Jak-52, 2 samoloty szturmowe Su-25, 2 szkolno-bojowe L-39, 1 lekki transportowiec An-2, 7 śmigłowców Mi-8 oraz 3 śmigłowce Mi-24. W marcu 2008 r. witryna internetowa entuzjastów lotnictwa wojskowego powtórzyła tę inwentaryzację, ale dodała 9 śmigłowców szturmowych Mi-24/35.

Abchazja wytwarza energię elektryczną głównie z wodnych elektrowni wodnych. Największą elektrownią wodną w Abchazji jest elektrownia wodna Inguri, która znajduje się na granicy z Gruzją i jest wspólną inwestycją obu państw. Ta elektrownia wytwarza około 40% energii elektrycznej zużywanej w Abchazji. W regionie znajdują się również mniejsze elektrownie wodne.

Ponadto, Abchazja importuje energię elektryczną z Rosji. W 2019 roku podpisano umowę o dostawie energii elektrycznej z Rosją, która przyczyniła się do zmniejszenia zależności Abchazji od Gruzji. Jednakże, dostawy energii elektrycznej z Rosji są również ograniczone, ponieważ Abchazja nie jest uznawana przez większość państw na świecie, co wpływa na handel energią elektryczną.

Abchazja ma dostęp do Morza Czarnego, co stwarza możliwości transportu morskiego, jednak infrastruktura portowa w regionie jest słabo rozwinięta i wymaga modernizacji.

W Suchumi, stolicy Abchazji, znajduje się niewielki port morski, który jest wykorzystywany głównie do transportu turystów i towarów z Rosji. Port jest stosunkowo mały i nie posiada rozbudowanej infrastruktury, co ogranicza jego funkcjonalność. Ponadto, port jest podatny na zmiany warunków pogodowych, co może wpłynąć na jego działanie.

Ze względu na brak uznania Abchazji przez większość państw na świecie, transport morski z innych krajów jest niemożliwy. Jednakże, transport morski między Abchazją a Rosją odgrywa ważną rolę w przemieszczaniu się towarów i pasażerów między tymi krajami.

W ostatnich latach rząd Abchazji podjął wysiłki w celu modernizacji portu w Suchumi, w tym poprzez budowę nowych infrastruktur portowych i poprawę bezpieczeństwa operacji portowych. Jednakże, ze względu na niskie inwestycje i ograniczenia wynikające z konfliktu z Gruzją, rozwój transportu morskiego w Abchazji jest ograniczony.

W Abchazji nie ma międzynarodowego lotniska, a jedynym portem lotniczym jest port lotniczy w Suchumi, który obsługuje jedynie połączenia krajowe z Rosją. W 2019 roku port lotniczy został zamknięty na krótki czas ze względu na modernizację, jednak został już ponownie otwarty.

Port lotniczy w Suchumi obsługuje kilka krajowych połączeń lotniczych z Rosją, m.in. z Moskwą, Rostowem nad Donem, Krasnodarem i Soczi. Loty odbywają się głównie sezonowo, w okresie letnim, a częstości lotów są uzależnione od popytu. Loty z Suchumi do innych miejsc w Gruzji lub w innych krajach są niemożliwe ze względu na brak uznania Abchazji przez większość państw na świecie.

Port lotniczy w Suchumi jest stosunkowo mały i nie posiada zaawansowanej infrastruktury, co może wpłynąć na jakość obsługi pasażerów. Ponadto, loty w regionie często są odwoływane z powodu złych warunków pogodowych lub innych problemów technicznych.

Pomimo tych ograniczeń, lotnictwo w Abchazji jest nadal ważne dla regionu, ponieważ stanowi jedną z niewielu możliwości przemieszczania się między Abchazją a Rosją.

Transport lądowy w Abchazji odgrywa ważną rolę w przemieszczaniu się ludzi i towarów między różnymi częściami regionu. Jednakże, z powodu konfliktu z Gruzją i braku uznania ze strony większości państw na świecie, infrastruktura transportowa w Abchazji jest słabo rozwinięta i wymaga modernizacji.

Drogi w Abchazji są zazwyczaj w złym stanie i często niezabezpieczone. Wiele dróg jest wąskich i krętych, co utrudnia ruch pojazdów, a także może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa podróżnych. Jednakże, w ostatnich latach rząd Abchazji podjął wysiłki w celu modernizacji infrastruktury drogowej, w tym poprzez modernizację dróg i budowę nowych odcinków autostrad.

W Abchazji działa również system komunikacji autobusowej, który zapewnia połączenia między miastami i wioskami. Połączenia autobusowe są tanie i powszechne, ale z powodu złego stanu dróg, czasami mogą być niekomfortowe.

Ponadto, transport kolejowy w Abchazji jest słabo rozwinięty, a większość linii kolejowych jest w złym stanie technicznym. W 2019 roku rozpoczęto jednak modernizację linii kolejowej z Rosji do Abchazji, co może przyczynić się do poprawy sytuacji w tej dziedzinie.

Pierwszy fragment linii kolejowej w Abchazji od rzeki Inguri na granicy gruzińskiej do Suchumi z odgałęzieniem z Oczamczyra do Tkvarcheli wybudowano w 1940. W 1942 zakończono budowę linii z Suchumi do granicy rosyjskiej. Długość obydwóch linii wynosi 220 km. Linia ta stanowiła najkrótsze połączenie Rosji z Kaukazem. Przewozy na linii były utrzymane do początku lat. 90. XX w., kiedy to po rozpadzie ZSRR doszło do wojny domowej w Gruzji wówczas została zniszczona infrastruktura kolejowa oraz wysadzono w powietrze most na rzece Inguri. W 2002 uruchomiono pociąg relacji Moskwa − Suchumi.

b.d.

Abchazja jest kwestią sporną w stosunkach międzynarodowych i nie jest uznawana przez większość państw świata. W związku z tym, działalność organizacji międzynarodowych w Abchazji jest ograniczona.

Jednakże, na terenie Abchazji działa kilka organizacji międzynarodowych, które prowadzą działalność humanitarną i wspierają rozwój regionu. Jedną z takich organizacji jest Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (MKCK), który prowadzi programy pomocy humanitarnej, w tym wsparcie dla uchodźców i osób poszkodowanych w wyniku konfliktów zbrojnych.

Inną organizacją międzynarodową, która działa w Abchazji, jest Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE). OBWE działa w Abchazji w ramach swojej misji monitorującej sytuację w regionie i prowadzącej dialog między różnymi grupami społecznymi.

Warto jednak zaznaczyć, że ze względu na niski poziom uznania międzynarodowego Abchazji, działalność organizacji międzynarodowych w regionie jest ograniczona i podlega różnym ograniczeniom.

Kuchnia abchaska ma długą historię i bogatą tradycję kulinarnej sztuki. Charakteryzuje się ona używaniem lokalnych składników i unikalnych metod gotowania.

• Pieczony chleba, który w środku zawiera ser i zioła. Jest to popularne danie podawane na śniadanie lub jako przekąska.
• Zupa z jogurtu, ogórków, orzechów włoskich i czosnku. Podawana z ziemniakami, ryżem lub chlebem.
• Dania mięsne, które składają się z cielęcego lub wołowego mięsa, cebuli, papryki i czosnku, duszonego w miedzianym rondlu. Podawane z chlebem lub ryżem.
• Tradycyjne danie z mięsa baraniny, ziołami i cebulą, zawinięte w placki z mąki kukurydzianej. Podawane z jogurtem i warzywami.
• Dania wegetariańskie, składające się z warzyw takich jak bakłażany, cukinia, papryka i pomidory, duszone w sosie pomidorowym. Podawane z chlebem lub ryżem.
• Szaszłyki - to popularne danie mięsne, które składa się z kawałków mięsa (najczęściej baranina), marynowanych w przyprawach i grillowanych na rożnie.
• Mięsne rolady, które zawierają mięso, warzywa i przyprawy, zawinięte w liście wina. Podawane z chlebem lub ryżem.

W Abchazji istnieją również różne rodzaje tradycyjnych wypieków i deserów, takich jak słodkie ciasta z bakaliami i miodem, czy ciastka z migdałami i cukrem.

Abchazja to piękny region położony na wschodnim wybrzeżu Morza Czarnego. Pomimo tego, że jest terytorium spornym, jest popularnym celem turystów, którzy chcą poznać jego wyjątkową historię, kulturę i naturalne piękno.

Abchazja słynie z oszałamiającego krajobrazu, który obejmuje bujne lasy, strzeliste góry i malownicze wybrzeże. Jego naturalne piękno sprawia, że jest to doskonałe miejsce do uprawiania turystyki pieszej, trekkingu i biwakowania. W regionie znajdują się słynne góry Kaukazu, które oferują odwiedzającym zapierające dech w piersiach widoki i możliwość poznania dziewiczego środowiska naturalnego.

Osoby zainteresowane historią i kulturą regionu mogą odwiedzić wiele muzeów i galerii. Państwowe Muzeum Historii i Etnografii w Suchumi to doskonałe miejsce na początek, gdzie zwiedzający mogą poznać bogate dziedzictwo kulturowe i historię regionu.

Jeśli chodzi o zakwaterowanie, Abchazja ma wiele opcji, od niedrogich hosteli po luksusowe kurorty. Odwiedzający mogą zatrzymać się w centrum miasta Suchumi lub w bardziej odległych rejonach, takich jak Gagra czy Nowy Athos.

• Abchazja jest znana z uprawy tytoniu i produkcji papierosów.
• Abchazja ma swoją własną walutę - abchaski apsar. Jednakże, ze względu na fakt, że większość kraju nie jest uznawana międzynarodowo, abchaski apsar nie jest wymienialny poza granicami republiki.
• Abchazja jest jednym z najmniejszych krajów na świecie, z populacją wynoszącą około 240 tysięcy ludzi.
• W Abchazji znajduje się wiele ciekawych zabytków, w tym zamek w Suchumi, zabytkowe cerkwie i meczety oraz starożytne miasta w pobliżu Morza Czarnego.
• Abchazja jest znana z produkcji miodu i orzechów laskowych. Produkty te są eksportowane do wielu krajów na świecie.
• W Abchazji istnieje bogata tradycja ludowa, związana z muzyką, tańcem i sztuką ludową. Wiele z tych tradycji przetrwało wiele lat i jest wciąż obecnych w kulturze abchaskiej.
• Abchaz, język abchaski, ma najmniej samogłosek na świecie. Jest to język północno-zachodniego Kaukazu wraz z językiem cyrkaskim.
• Abchaz nie miał języka pisanego do lat sześćdziesiątych XIX wieku, kiedy to rosyjski żołnierz-lingwista wymyślił język.
• Rocznie Abchazja eksportuje do Rosji ponad 1500 ton miodu.
• W Abchazji wyścigi konne są najpopularniejszym sportem.

Do XIX wieku młodzież abchaska kształciła się zazwyczaj głównie w szkołach religijnych (muzułmanie w medresach, chrześcijanie w seminariach), choć niewielka liczba dzieci z zamożnych rodzin miała możliwość wyjazdu na naukę do innych krajów. Pierwsze nowoczesne instytucje edukacyjne (zarówno szkoły, jak i uczelnie) w Abchazji powstały na przełomie XIX i XX wieku i szybko rozwijały się aż do drugiej połowy XX wieku. do połowy XX wieku Suchumi stało się domem dla dużych instytucji edukacyjnych (zarówno szkół wyższych, jak i technicznych szkół zawodowych (TVET)) oraz największej społeczności studenckiej w Abchazji. Na przykład liczba studentów wzrosła z kilkudziesięciu w latach dwudziestych do kilku tysięcy w latach osiemdziesiątych.

Według oficjalnych danych statystycznych Abchazja ma 12 szkół TVET (szac. Stan na 2019 r.) Kształcących i szkolących zawodowo młodzież głównie w stolicy, choć we wszystkich głównych ośrodkach powiatowych jest kilka szkół wyższych. [248] Niezależne oceny międzynarodowe sugerują, że uczelnie te kształcą w około 20 różnych specjalnościach, przyciągając rocznie od 1000 do 1300 młodych ludzi (w wieku od 16 do 29 lat) (szac. na 2019 r.). [ potrzebne źródło ]

Największe uczelnie to:

• Abchaski Uniwersytet Państwowy (1979) ma własny kampus, w którym mieszczą się 42 wydziały zorganizowane na 8 wydziałach, na których kształci się około 3300 studentów (szac. Stan na 2019 r.).
• Abkhaz Multiindustrial College (1959) (od 1959 do 1999 - Suchumi Trade and Culinary School),
• Suchumi State College (1904) (od 1904 do 1921 - Suchumi Real School; od 1921 do 1999 - Suchumi Industrial Technical School),
• Szkoła Artystyczna w Suchumi (1935)
• Kolegium Medyczne Sukhum (1931)

artykuły żywnościowe, leki, paliwo, artykuły gospodarstwa domowego

b.d.