Stolica
Język urzędowy
Ustrój polityczny
Głowa państwa
Szef rządu
Powierzchnia km2
Powierzchnia na świecie
Liczba ludności
Ludność na świecie
Gęstość zaludnienia
Jednostka monetarna
Strefa czasowa
Hymn państwowy
Kod ISO 3166
Domena Internetowa
Kod samochodowy
Kod telefoniczny
Religia dominująca
PKB
PKB na osobę
70% powierzchni Danii przypada na Półwysep Jutlandzki (Jutlandię, Jylland). Reszta kraju położona jest na 443 wyspach, z czego zamieszkałych jest 76. Największe i najważniejsze wyspy to Zelandia (Sj?lland, na której znajduje się stolica kraju, Kopenhaga), Fionia (Fyn), Amager, Lolland oraz Bornholm.
- Powierzchnia całkowita: 43 094 km2
- Powierzchnia lądowa: 42 394 km?
- Powierzchnia wodna: 700 km?
- Całkowita granica lądowa: 68 km z Niemcami
- Długość wybrzeża: 7 314 km
- Najwyższy punkt: M?lleh?j 170,86 m n.p.m. Yding Skovh?j 170,77 m n.p.m.
- Najniższy punkt: Lammefjord 7 m p.p.m.
Kopenhaga, ?rhus, Odense, ?lborg i Esbjerg.
Dania posiada 443 wysp, z tego 76 z jest zamieszkałych. W języku duńskim "wyspa" to jednoliterowe słowo: en ?. Największe duńskie wyspy połączone są ze sobą i z kontynentem mostami.
Morze Północne
Morze Bałtyckie (w tym Kattegat)
- Wielki Bełt
- Inne
Pierwotną roślinność kraju stanowiły lasy bukowo-dębowo-jesionowe oraz wrzosowiska. Obecnie znaczna ich większość została zastąpiona przez grunty orne oraz łąki i pastwiska. Lasy stanowią niespełna 12% powierzchni Danii i składają się głównie z sosen, jodeł, świerków i modrzewi, posadzonych przez człowieka.
Na obszarze Danii panuje klimat umiarkowany ciepły typu morskiego. Zimy są krótkie i łagodne, zaś lata - dość chłodne, z dużą ilością opadów. Średnia temperatura w styczniu wynosi ok. -0,5 - +0,5°C, a w lipcu - ok. 16 - 18°C. Najwyższa zanotowana na terenie Danii temperatura to 36,4°C. Absolutne minimum termiczne to -31,2°C. Opady występują głównie w postaci deszczu (śnieg pojawia się rzadko), zaś największe nasilenie opadów ma miejsce w lipcu i sierpniu. Średnia roczna suma opadów wynosi ok. 650 mm., przy czym istnieją w tym względzie spore różnice pomiędzy poszczególnymi częściami kraju, i tak na Zelandii jest to ok. 550 mm., a na Półwyspie Jutlandzkim - 800 mm.
Dania jest państwem Unii Europejskiej, a także członkiem OECD, NATO, ONZ, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Rady Europy, Unii Nordyckiej i innych organizacji międzynarodowych. Konstytucja Danii przewiduje szczególną procedurę wyrażania zgody na przekazanie przez władze Królestwa Danii wykonywania przysługujących im uprawnień organom międzynarodowym. Dla podjęcia decyzji w takiej sprawie wymagana jest kwalifikowana większość 5/6, a w przypadku uzyskania poparcia jedynie zwykłej większości członków Folketingu, natomiast na wniosek rządu rozstrzygnięcie następuje w drodze referendum.
Pierwotnie obszar dzisiejszej Danii został zasiedlony przez plemiona germańskie: Cymbrów i Teutonów, a następnie Anglów, Jutów i Sasów. Te 3 plemiona w V i VI wieku po podbiciu części Wysp Brytyjskich (dzisiejsza Anglia) przemieściły się tam, a na ich miejsce napłynął północnogermański lud Duńczyków. W okresie VIII-IX wieku Duńczycy brali udział w morskich wyprawach na wybrzeża Wielkiej Brytanii, państwa Franków i wybrzeża Bałtyku. Postępowało jednoczenie kraju, a w IX wieku kraj został schrystianizowany. Duński król Kanut II Wielki władał państwem, które obejmowało obok Danii, także Anglię, Norwegię, południową Szwecję oraz część Finlandii. W XII wieku Dania rozpoczęła ekspansję w rejonie Morza Bałtyckiego, zajmując m.in. Estonię, Holsztyn i Inflanty. W roku 1397 Dania utworzyła z Norwegią i Szwecją Unię Kalmarską, która przetrwała do 1523 roku, a następnie do roku 1814 istniała unia Danii z Norwegią. W 1448 r. tron objął Chrystian I z dynastii Oldenburgów. W latach 1534-1536 w Danii trwała wojna domowa, w wyniku której religią państwową stał się luteranizm. W drugiej połowie XVI wieku kraj zaangażowany był w wyniszczające wojny o panowanie na Bałtyku ze Szwecją i w ich wyniku utracił mocarstwową pozycję. W wojnie trzydziestoletniej (1618-1648) król Danii Chrystian IV wziął udział po stronie protestantów. Dania była jedynym państwem zachodniej Europy, który zaprotestował przeciwko likwidacji Polski po trzecim rozbiorze w roku 1795. W okresie napoleońskim Duńczycy opowiedzieli się po stronie francuskiej. Po klęsce Napoleona, Dania została ostatecznie wyparta z Półwyspu Skandynawskiego i w roku 1814 musiała oddać Norwegię Szwecji. Jednak zachowała norweskie posiadłości: Islandię, Wyspy Owcze i Grenlandię. Od roku 1849 Dania stała się monarchią konstytucyjną. Po interwencji zbrojnej w 1864 roku Austrii i Prus, Dania utraciła Szlezwik i Holsztyn i przestrzegała neutralności politycznej. Podczas pierwszej wojny światowej Dania pozostała neutralna, a w roku 1920 w wyniku plebiscytu północny Szlezwik powrócił do Danii. Mimo neutralności Dania została prawie bez oporu zajęta w 1940 r. przez hitlerowskie Niemcy. Przez kilka lat mimo niemieckiej okupacji Dania zachowywała formalną suwerenność - funkcjonował parlament i rząd, ale od roku 1943 rządy bezpośrednie sprawowali już hitlerowcy. W trakcie drugiej wojny światowej w roku 1944 Islandia zerwała unię personalną z Danią, gdyż ogłosiła się republiką. Dania została wyzwolona 5 maja 1945 roku przez wojska brytyjskie. Od razu zaczęto odbudowywać kraj i Duńskie Siły Zbrojne W roku 1949 Dania stała się członkiem NATO. Od 1953 roku w Królestwie Danii obowiązuje nowa konstytucja (Konstytucja Królestwa Danii z 5 czerwca 1953r.). W roku 1960 weszła w skład Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu, a w 1973 stała się członkiem EWG. W roku 1992 w referendum Duńczycy odrzucili traktat z Maastricht, jednak rok później został on ostatecznie ratyfikowany.
Dania jest monarchią konstytucyjną - królowa Małgorzata II. Władza ustawodawcza: jednoizbowy parlament (179 deputowanych) wybierany na 4-letnią kadencję (? Folketing). Dania jest jedną z najstarszych monarchii europejskich, o ponad tysiącletniej tradycji, z zachowaną ciągłością dziedzicznej władzy monarszej. Obecnie na tronie duńskim zasiada królowa Małgorzata II, córka Fryderyka IX i królowej Aleksandry, z dynastii oldenburskiej, linii Sonderburg-Glucksburg, zamężna z księciem Henrykiem Następcą tronu jest starszy syn królowej, książę Fryderyk.
Wg Aktu o sukcesji z 27 marca 1953r. tron po zmarłej monarchini obejmuje syn lub córka, z pierwszeństwem syna przed córką oraz przy pierwszeństwie dzieci tej samej płci starszy wiekiem. Przy braku potomka tron przechodzi na brata lub siostrę. Brak możliwości zastosowania tych zasad prowadzi do objęcia tronu przez najbliższą pokrewieństwem linię boczną panującej dynastii. Tron dziedziczą tylko dzieci z legalnych związków małżeńskich. Związek małżeński króla musi zostać zaakceptowany przez Folketing, a małżeństwa zawarte przez pretendentów do tronu wymagają zgody królowej na forum Rady Państwowej. Przed wstąpieniem na tron monarcha lub monarchini musi złożyć przyrzeczenie na piśmie, że będzie przestrzegać postanowień konstytucji. Obecny system partyjny Danii jest systemem wielopartyjnym. Liczba partii reprezentowanych w parlamencie kształtuje się zwykle w granicach 8-10. Wśród ugrupowań socjalistycznych dominuje ?Partia Socjaldemokratyczna?. Inne lewicowe ugrupowania to m.in. ?Socjalistyczna Partia Ludowa?, ?Socjalistyczna Partia Robotnicza?, ?Komunistyczna Partia Robotnicza?, ?Komunistyczna Partia Danii? czy ?Komunistyczna Partia Danii Marksistów-Leninistów?. Liczną grupę partii stanowią też ugrupowania centrowe, np. ?Centrum Demokraci?, ?Chrześcijańska Partia Ludowa?. Rola łącznika pomiędzy centrum a prawicą przypada ?Partii Radykalno-Liberalnej?. Innego rodzaju partią liberalną jest ?Duńska Partia Liberalna- Venstre? czy bardziej populistyczna ?Partia Postępu?. Coraz większe poparcie wyborców uzyskuje nacjonalistyczna ?Duńska Partia Ludowa?. Interesy niemieckiej mniejszości reprezentuje ?Partia Szlezwiku?, o wyraźnie regionalnym zasięgu. Poza w/w występują również inne partie, np. ?Partia Sprawiedliwości?, ?Związek Czerwono-Zielonych?, ?Konserwatywna Partia Ludowa?, itd.
Gospodarka Danii jest dobrze rozwinięta. Najwięcej zatrudnionych (blisko 70%) pracuje w szeroko rozumianej sferze usług. Na terenie kraju istnieje m.in. przemysł spożywczy, maszynowy, celulozowo - papierniczy, metalurgiczny i budowlany. Dużą rolę odgrywa wydobycie surowców energetycznych (ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla brunatnego, oraz torfu). Rolnictwo jest wysoko rozwinięte. Uprawa obejmuje głównie zboża (zwłaszcza pszenicę a także jęczmień i żyto), buraki cukrowe, ziemniaki oraz warzywa. Hodowane są przede wszystkim bydło (zarówno typu mlecznego, jak i mięsnego), świnie oraz drób. Istotną rolę odgrywa rybołówstwo morskie.
5 regionów podzielonych jest na 98 gmin.
- Nordjylland - północna część Jutlandii, siedziba władz w ?lborg. 580 tys. mieszkańców.
- Midtjylland - środkowa część Jutlandii, siedziba władz w Viborg. 1,22 mln. mieszkańców.
- Syddanmark - południowa część Jutlandii, Fionia i pobliskie wyspy, m.in. Langeland, Als, ?r?, siedziba władz w Vejle 1,19 mln. mieszkańców.
- Hovedstaden - mniejsza, północno-wschodnia część Zelandii i Bornholm, siedziba władz w Hiller?d. 1,63 mln. mieszkańców.
- Sj?lland - większa, południowo-zachodnia część Zelandii i pobliskie wyspy, m.in. Lolland, Falster, M?n, siedziba władz w Sor?. 812 tys. mieszkańców.
Nazwa państwa duńskiego pojawiła się po raz pierwszy ok. roku 955 -"graniczny las Duńczyków".
Obowiązek szkolny w Danii trwa dziewięć lat, obejmuje cały okres nauki w szkole podstawowej i może być realizowany na trzy różne sposoby: w szkołach państwowych, prywatnych lub w formie domowego nauczania. Wybór pozostawia się rodzicom. Oświata w Danii - system oświatowy w Danii jest jednolity i zarządzany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, którego zadaniem jest ustalanie głównych założeń programowych, kierowanie szkoleniem kadry pedagogicznej, a także kształcenie ustawiczne. Władze lokalne natomiast kontrolują szkoły. Przedszkola podlegają w dużej mierze pod Ministerstwo Spraw Socjalnych.
Przedszkole ? jest nieobowiązkowe, czteroletnie, przeznaczone dla dzieci w wieku od 3 do 7 roku życia. Dzieci 5-7 letnie są przygotowywane do podjęcia nauki w szkole podstawowej w najstarszych grupach w przedszkolu lub klasach wstępnych. Szkoła podstawowa - folkeskole, trwa dziewięć lat, bezpłatna i jednolita. Do klasy VII uczniowie oceniani są opisowo, a od klasy VIII w skali 1 do 13, z przedmiotów które będą zdawać na egzaminie końcowym. Szkoła podstawowa kończy się nieobowiązkowym egzaminem, po którym dzieci mogą kontynuować naukę w klasie dziesiątej lub podjąć naukę w szkole średniej. W Danii nie ma obowiązku szkolnego jako takiego, jest jednak obowiązek nauczania (tzn. rodzice mogą, w zgodzie z odpowiednimi przepisami Lov om folkeskolen nauczać dziecko sami). Szkoła średnia ? po dziewięcioletniej szkole podstawowej uczniowie mogą wybrać naukę w:
- gimnazjum ? trzyletnim, ogólnokształcącym lub
- szkole zawodowej ? przygotowującej do podjęcia pracy.
Natomiast uczniowie, którzy wybrali naukę w klasie dziesiątej, kontynuują naukę w dwu-trzyletnich szkołach specjalistycznych, dwuletnich gimnazjach lub trzyletnich technikach.
Na zakończenie szkoły średniej uczniowie zobowiązani są zdać egzamin umożliwiający im kontynuację nauki na studiach wyższych.
Szkolnictwo wyższe dzieli się na:
- uniwersytety,
- kolegia, które ukierunkowane są zawodowo, z krótkim (1-3 letnim) lub długim (3-4 letnim) cyklem kształcenia.
Studia uniwersyteckie składają się z trzech etapów:
- trzyletni ? na stopień bachelor;
- dwuletni ? na stopień magistra (duń. kandidat);
- trzyletni ? doktorski z publiczną obroną (duń. PhD).
Dodatkowo w Danii istnieje tytuł naukowy doktor (duń.), który jest w przybliżeniu odpowiednikiem polskiego tytułu doktor habilitowany. Studia są bezpłatne. Na większości uniwersytetów uczelnie same decydują o liczbie przyjmowanych studentów.
Języki
Oficjalnym językiem Królestwa Danii jest język duński, który występuje w wielu regionalnych dialektach. Języki mniejszości to turecki oraz niemiecki. Na terytoriach zależnych Danii używane są też języki farerski i grenlandzki. Najpowszechniej znanymi językami obcymi są angielski i niemiecki.
Populacja: 5.434.567 mieszkańców (1 lipca 2006 r.)
- Duńczycy - 97%
- Niemcy - 1%
- Farerowie (z Wysp Owczych) - 1%
- inne - Turcy, Szwedzi, Brytyjczycy
- luteranizm - 89%
- katolicyzm - 1%
- inne - islam
0-14 lat: 18,7%
15-64 lat: 66,1%
65 i więcej lat: 15,2%
ogółem: 39,8 lat
średnia wieku mężczyzn: 38,9 lat
średnia wieku kobiet: 40,7 lat
dla całej populacji: 77,79 lat
średnia długość życia mężczyzn: 75,49 lat
średnia długość życia kobiet: 80,22 lat
1,8 dziecka/kobietę