MALTA

Ustrój polityczny Zobacz więcej w osobnych artykułach: Ustrój polityczny Malty, Prezydenci Malty, Premierzy Malty, Wybory do Parlamentu Europejskiego na Malcie, 2004. Malta jest republiką, z jednoizbowym parlamentem. Po ostatnich wyborach, które odbyły się w 2003 w parlamencie zasiadają dwie partie: * Partia Narodowa (Partit Nazzjonalista, PN) - 35 mandatów * Partia Pracy (Partit Laburista, PL) - 30 mandatów Partie te dzielą między siebie mandaty w parlamencie nieprzerwanie od 1971. Oprócz nich istnieją też inne drobne partie m.in.: * Alternatywa Demokratyczna (Alternattiva Demokratika, AD) * Maltańska Partia Komunistyczna (Partit Komunista Malti, PKM) Od 1 maja 2004 roku Malta jest członkiem Unii Europejskiej. Podział administracyjny Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny Malty. W 1993 roku został ustanowiony podział administracyjny Malty obejmujący Maltę (wyspę) i Gozo. Powstało 68 samorządów, 54 na Malcie i 14 na Gozo. Geografia W skład Archipelagu Maltańskiego wchodzą wyspy: Malta, Gozo, Comino, Cominotto, Wyspy Św. Pawła (dwie wysepki obok siebie) i Filfla, będące wierzchołkami wapiennego masywu, pełnego głębokich zatok i dolin. * Współrzędne geograficzne: 35 50 N, 14 35 E * Długość wybrzeża: 136 km Malta i 43 km Gozo * Najwyższy punkt: Ta' Dmejrek w pobliżu Dingli - 253 m n.p.m. * Najniższy punkt: Morze Śródziemne - 0 m. Klimat Malta leży w strefie klimatycznej śródziemnomorskiej. Nie występują tu ostre wiatry, mgły, śnieg czy mróz. Średnia temperatura waha się od 14,1°C w zimie (listopad-kwiecień) do 32°C latem (maj-październik). Nasłonecznienie odpowiednio 6:46 godzin zimą i 10:11 godzin latem. Opady, przeważnie deszcz, pojawiają się głównie w okresie zimy. Roczna suma opadów to 578 mm. Historia Początki cywilizacji na Malcie sięgają aż 5200 lat p.n.e. gdy trafili tu z Sycylii pierwsi osadnicy. Około 3500 lat p.n.e. w miejscowości ?gantija na wyspie Gozo została wzniesiona świątynia. Podobne budowle powstały później także w innych miejscach, zarówno na Gozo jak i na Malcie. Malta, która jest dogodnym miejscem do kontrolowania centralnego i wschodniego basenu Morza Śródziemnego, przechodziła na przestrzeni dziejów często z rąk do rąk. Około 800 p.n.e. założyli tu swoje osiedla Fenicjanie, a 300 lat później wyspę podbili Kartagińczycy. W 257 p.n.e. miał miejsce pierwszy atak Rzymian i w 218 p.n.e. Malta przeszła pod władanie Imperium Rzymskiego. W 60 n.e. u brzegów wyspy, na mieliźnie, rozbił się statek przewożący do Rzymu, jako więźnia św. Pawła, który nawrócił Maltę na chrześcijaństwo. W 395 po podziale Imperium Rzymskiego wyspa znalazła się we władaniu Cesarstwa Wschodniego ze stolicą w Konstantynopolu. W 870 została zdobyta przez Arabów, a w 1090 przez Normanów i przyłączona do księstwa, a następnie Królestwa Sycylii. W 1530 cesarz Karol V Habsburg przekazał wyspę jako lenno wydalonemu z Rodos zakonowi joannitów (Kawalerów Maltańskich). 18 maja 1565 rozpoczął się atak liczącej około 40 tys.[2] żołnierzy armii tureckiej. Obrońcom, w skład których wchodzi kilkuset rycerzy zakonnych, 2 tys. żołnierzy hiszpańskich i około 6 tys. ludności cywilnej, udaje się ten atak całkowicie odeprzeć prawie cztery miesiące później, 8 września (Wielkie Oblężenie Malty). Dla uczczenia zwycięstwa Wielki Mistrz Jean Parisot de la Valette wzniósł w 1566 miasto, nazwane od jego nazwiska Valletta. Miasto to stało się później stolicą Malty. W 1798 zdążająca do Egiptu (54 tys.) flota francuska zaatakowała i zdobyła wyspę. Napoleon Bonaparte nakazał rycerzom zakonu w ciągu kilku dni opuścić Maltę. Po kilku miesiącach niezadowoleni z rządów francuskich mieszkańcy wyspy wzniecili powstanie i wspomagani przez Króla Sycylii i Brytyjczyków w 1800 zmusiły wojska francuskie do poddania się. Malta przeszła pod protekcję Wielkiej Brytanii. Trwający od 1814 do 1815 kongres wiedeński ustanowił Maltę kolonią brytyjską. Wyspa stała się brytyjskim "niezatapialnym lotniskowcem" i bazą okrętów podwodnych w czasie II wojny światowej stwarzając poważne zagrożenie dla dostaw zaopatrzenia dla wojsk Osi w Afryce Północnej sama wymagając takich dostaw. Wojska osi "oblegały" wyspę niszcząc konwoje z zaopatrzeniem płynące do Malty, intensywnie ją bombardując oraz zastawiając minami. Spowodowało to czasową utratę przez aliantów możliwości podejmowania działań zaczepnych z Malty. Niemcy zrezygnowali jednak z planowanej inwazji koncentrując wysiłki na zdobyciu Egiptu. Po oblężeniu, kiedy przydział chleba dla cywilów spadł do niecałych 300 gramów, wyspa w 1942 została w odznaczona Krzyżem Jerzego. W 1947 Malta uzyskała autonomię wewnętrzną, a w 1963 proklamowane zostało powstanie Państwa Maltańskiego. Rok później Malta uzyskała całkowitą niepodległość jako członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Podpisany został też układ obronny z Wielką Brytanią, który zezwalał na utrzymanie na Malcie brytyjskich baz wojskowych. W 1967 układ ten został zerwany i dopiero po czterech latach udało się wynegocjować prowizoryczne porozumienie. 13 grudnia 1974 proklamowana została Republika Malty (Repubblika ta' Malta). 1 maja 2004 Malta przystąpiła do Unii Europejskiej. Gospodarka W II połowie lat 80. XX wieku szybki rozwój gospodarczy kraju, do niedawna silnie związanego z Wielką Brytanią (brytyjskie bazy wojskowe, stocznie remontowe, przemysł metalowy). Po 1987 prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych, napływ kapitału zagranicznego i rozwój nowoczesnej gałęzi przemysłu. Wzrost produktu krajowego brutto o 1,4% (2005). Przemysł wytwarza 23% produktu krajowego brutto, rolnictwo ? 3%, pozostałą część ? usługi 2003. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w 2005 wynosił w parytecie siły nabywczej 18800 dolarów amerykańskich. Główną gałęzią gospodarki Malty jest turystyka. Demografia 2003 r. Liczba ludności 399 867 Ludność według wieku 0 - 14 lat 19,5% 15 - 64 lat 67,5% ponad 64 lata 13% Wiek (mediana) W całej populacji 37,2 lat Mężczyzn 35,6 lat Kobiet 38,8 lat Przyrost naturalny 0,73% Współczynnik urodzeń 12,75 urodzin/1000 mieszkańców Współczynnik zgonów 7,8 zgonów/1000 mieszkańców Współczynnik migracji 2,34 migrantów/1000 mieszkańców Ludność według płci przy narodzeniu 1,09 mężczyzn/kobiet poniżej 15 lat 1,08 mężczyzn/kobiet 15 - 64 lat 1,02 mężczyzn/kobiet powyżej 64 lat 0,72 mężczyzn/kobiet Umieralność noworodków W całej populacji 5,62 śmiertelnych/1000 żywych płci męskiej 5,87 śmiertelnych/1000 żywych płci żeńskiej 5,34 śmiertelnych/1000 żywych Oczekiwana długość życia W całej populacji 78,43 lat Mężczyzn 75,94 lat Kobiet 81,14 lat Rozrodczość 1,91 urodzin/kobietę Kultura Święta państwowe Data Nazwa polska Nazwa maltańska Nazwa angielska 31 marca Dzień Wolności Jum il-?elsien Freedom Day 7 czerwca Sette Giugno Is-Sette Giugno Sette Giugno 8 września Matki Boskiej Zwycięskiej Jum Il-Vitorja Our Lady of Victories 21 września Dzień Niepodległości Jum I-Indipendenza Independence Day 13 grudnia Dzień Republiki Jum ir-Repubblika Republic Day * Dzień Wolności - 31 marca 1979 - ostatnie jednostki wojsk brytyjskich opuściły Maltę. * Sette Giugno z wł. 7 czerwca - 7 czerwca 1919 - wojska angielskie siłą stłumiły demonstracje w Valletcie, zginęło 3 demonstrantów a kolejny z demonstrantów zmarł, na skutek odniesionych ran, następnego dnia. * Matki Boskiej Zwycięskiej - 8 września 1565 - wojska tureckie odstąpiły od oblężenia Malty. * Dzień Niepodległości - 21 września 1964 - uzyskanie przez Maltę niepodległości. * Dzień Republiki - 13 grudnia 1974 - proklamowanie Republiki Malty Transport samochodowy Na Malcie obowiązuje ruch lewostronny. Maksymalna prędkość w terenie zabudowanym wynosi 50 km/godz., poza 80 km/godz. Ciekawostki * Większość domów na Malcie ma swojego patrona. * Wielu mieszkańców tego kraju żartuje, że na wyspie jest więcej kościołów niż mieszkańców. * Na Malcie językami urzędowymi są: maltański oraz angielski, jednak wielu mieszkańców tego kraju (gł. młode kobiety) potrafią się porozumieć również po francusku, włosku oraz niemiecku. * Malta znana jest ze szkół językowych. Każdego roku przyjeżdża studiować na Maltę duża liczba młodych ludzi z Europy i całego świata. Maltańska kuchnia Obce wpływy odgrywają znaczącą rolę w maltańskiej kuchni. Bliskość Włoch spowodowała rozpowszechnienie na Malcie potraw z makaronu, po Brytyjczykach zostały steki, szarlotka i smażona ryba z frytkami. Autentyczne maltańskie potrawy należą do kuchni śródziemnomorskiej. Potrawy charakterystyczne dla Malty: Zupy * Aljotta - zupa rybna, przyprawiona cebulą i ziołami * Brodu - bulion wołowy z dodatkiem selera, kabaczka i rzepy * Kawlata - jarzynowa z wieprzowiną lub maltańskimi kiełbaskami * Minestra - zupa jarzynowa, podobna do włoskiej minestrone, lecz gęstsza * Soppa tal-armla - jarzynowa podawana z kozim serem Pasta * Ross fil-forn - ryż z siekaną wołowiną, jajami, pomidorami i szafranem * Timpana - zapiekanka z makaronu, mięsa, warzyw, sera i jaj Jarzyny Potrawy z miejscowych warzyw są często nadziewane farszem z mielonego mięsa, cebuli, pietruszki, oliwek, czerstwego pieczywa, ziół i pomidorów. * Brungiel - nadziewane bakłażany * Kapunata - bakłażany, pomidory, zielona papryka i czosnek * Qagoc c mimli - nadziewane karczochy * Qara'bali mimli - nadziewany kabaczek Ryby i owoce morza * Accola - seriola * Awwija - homar * Calamari - kałamarnica (nadziewana, smażona lub duszona) * Cerna - granik * Clamar - kałamarnica * Dott- wrakoń * Gamblu - wielka krewetka * Granc - krab * Merluzzo - morszczuk * Qarnita - ośmiornica (często smażona w czosnku lub duszona w sosie z czerwonego wina) * Tamar - omułek * Tunnagg - tuńczyk (często gotowany z pomidorami, zieloną papryką i cebulą) Potrawy z mięsa * Bragioli - zrazy wołowe z nadzieniem z mielonego mięsa, oliwek, jaj, bekonu, czerstwego pieczywa i pietruszki * Fenek biz-Zalza - potrawka z królika z dodatkiem cebuli, ziół i wina * Torta tal-fenek - pasztet z królika Sery * Gbejna - owczy ser, który podaje się świeży, podsuszony lub przyprawiony. Jest to specjalność Gozo. Napoje Na Malcie można kupić rodzime wina i piwa. Przykładem może być Farson's Shandy - połączenie piwa i lemoniady. Najbardziej charakterystyczny napój to Kinnie - maltańska wersja coca-coli, z pomarańczową goryczką.

MALTA

Hymn Państwowy

Tytuł:

Godło Państwowe

...

Dane podstawowe

Valletta

maltański, angielski

republika

prezydent Edward Fenech Adami

premier Lawrence Gonzi

316

195 miejsce

403,532

172 miejsce

1261

1 euro = 100 eurocentów (EUR, ?)

UTC +1 - zima UTC +2 - lato

MT

.mt

M

356

Mapa Państwa

Historia